مجاورت جغرافیایی با امام‌رضا (ع)، محبت ایرانیان را به امام هشتم عمق بیشتری بخشیده است. این مجاورت در طول سال‌ها باعث شده سبک زندگی ‌رضوی به عنوان الگو در زندگی فردی و اجتماعی ما بدل شود. «شهروند» به همین منظور و در روز ولادت این امام بزرگوار به بررسی ابعاد داوطلبانه سیره‌اخلاقی امام‌رضا(ع) پرداخته است. بُعد و زاویه‌ای از زندگی امام‌رضا (ع) که کمتر در مورد آن صحبت شده، زاویه‌ای که باید با توجه به ضرورت الگوسازی صحیح بومی در ترویج فرهنگ‌ داوطلبانه و مشارکت‌های اجتماعی بیش از گذشته مورد واکاوی قرار گیرد. به همین منظور «شهروند» این موضوع را با حجت‌الاسلام‌والمسلمین اسدالله‌اسدی، مسئول دفتر نمایندگی ولی‌فقیه در جمعیت هلال‌احمر خراسان‌رضوی بررسی کرده. آن‌چه در ادامه می‌آید، شرح این گفت‌وگو است.

امروز سالروز ولادت امام رضا(ع) است. اگر موافق هستید، در مورد بعد داوطلبی در سیره امام رضا(ع) که کمتر در مورد آن صحبت شده، حرف بزنیم.

ببینید، تفکر فعالیت داوطلبانه و سبقت گرفتن در امور خیر و نفع‌رسانی به مردم جزو صفات اولیای الهی است. ما در زندگی حضرت رضا(ع) هم می‌بینیم که ایشان پیش از هر حرکتی به فکر مستمندان و نیازمندان هستند.

نمونه‌هایی از سیره‌ اخلاقی امام رضا(ع) در توجه به نیازمندان را بیان کنید.

به طور مثال نقل شده روزی حضرت رضا(ع) وارد مجلسی شدند که جمعی بر سر سفره آن نشسته بوده‌‌اند. حضرت در بدو ورود سوال کردند که آیا خدمتکاران غذا خورده‌اند، گفتند: خیر مشغول کار هستند، پس از پایان کار غذا می‌خورند. حضرت بلافاصله فرمودند: برای خدمتکاران غذا بفرستید و من هم با آنها غذا می‌خورم.

در اسلام داوطلبی چگونه تعریف شده است.

مصداق داوطلبی در اسلام واژه «تطوع» است. واژه‌ای که در آیات قرآن به کار برده شده، منظور کاری است که داوطلبانه و با نگاه خیرخواهی انجام شود. معصومین هم واسطه خدا و خلق در خدمت‌گزاری‌ بوده‌اند. شما به همین سیره رفتاری حضرت رضا(ع) نگاه کنید. این میزان تواضع و حضور در میان مردم و همنشینی با آنان نمونه‌ای از سبک زندگی رضوی و مصداقی از این آیه قرآن است: «فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ» بشتابید برای کار خیر. ائمه اطهار در کار خیر سبقت می‌گرفتند و با مهربانی و داوطلبی مشارکت می‌کردند و دیگری را بر خود مقدم می‌دانستند.

چرا ما در جامعه از الگوسازی چنین سیره‌ اخلاقی غافل شده‌ایم؟

خود حضرت می‌فرمایند: رحمت خدا بر بنده‌اى كه امر ما را زنده كند، دانش‌هاى ما را فرا گيرد و به مردم بياموزد. اگر مردم زيبايى‌هاى سخنان ما را مى‌دانستند، از ما پيروى مى‌كردند. مشکل ما همین عدم شناخت است که باعث فاصله گرفتن از رفتار اجتماعی وسبک زندگی معصومین در جامعه شده. باید به این زیبایی‌ها پی ببریم.

برای این شناخت چه باید کرد؟

شناخت عملی این سیره از مهمترین نیازمندی‌های اصلی در دنیای مدرن امروز است. سیره ائمه با توجه به ولادت حضرت‌رضا(ع) که بحث گفت‌وگو امروز ماست، سیره خیرخواهی است. امروز این سیره باید در جامعه ما به یک الگوی برجسته و یک فرهنگ یک تفکر داوطلبانه تبدیل شود.

خدمت داوطلبی سرمایه ارزشمندی است که جمعیت هلال احمر اساس فعالیتش هم همین است، کاهش آلام بشر نه تنها جسمی بلکه بسیاری اوقات کاهش آلام روحی انسان‌ها است. ما باید غم را از دل یک همنوع خارج کنیم و سیره رفتاری حضرت رضا(ع) را الگو قرار دهیم. آن وقت آحاد جامعه را مثل خودمان ‌می‌بینیم. حیثیت و آبروی دیگران حیثیت و آبروی خودمان است. در این صورت دنیای بهتر و زیباتر را خواهیم دید.

اگر موافق هستید، در مورد علت این غفلت حرف بزنیم.

جامعه ما باید با آگاهی حساب ارزش‌های دینی را از حساب افراد جدا کند؛ الگویمان هم باید سیره معصومین و اولیای الهی باشد. این موضوع گاه باعث شده ما کمتر به سمت شناخت سیره اهل بیت حرکت کنیم. موضوع دیگر نیاز جامعه ما به دوستی در سطح کلان اجتماعی است. حضرت رضا(ع) می‌فرمایند: محبت به مردم نیمی از عقل انسان است.

در مورد این دو واژه یک جمله کوتاه بگویید.

مشهد: قبله دلدادگان به استان ولایت.

داوطلبی: عصاره و چکیده سیره امام رضا(ع).

امام خوبی‌ها

بنا به روایتی که ابن شهر آشوب، نویسنده مشهور شیعه در قرن ششم به نقل از یعقوب بن اسحاق نوبختی روایت کرده است: زمانی که امام رضا علیه‌السلام به عنوان ولیعهد در خراسان بود، آشکار است که تا چه اندازه موقعیت سیاسی داشت. ایشان به عنوان جانشین خلیفه وقت شناخته می‌شدند و طبیعی بود که مردم سخت به آن حضرت احترام می‌گذاشتند.

به گونه‌ای وارد حمام نیشابور شد که حاضران متوجه نشدند آن حضرت دارای چنان مقامی است. ابن شهر آشوب می‌نویسد: حضرت رضا علیه‌السلام وارد حمام شد. یکی از کسانی که حاضر بود و ایشان را نمی‌شناخت، از آن حضرت خواست تا دلاکی او را کرده و به اصطلاح امروزه کیسه او را بکشد. حضرت درخواست او را پذیرفت و مشغول کار شد. برخی که امام را می‌شناختند، آن مرد را درباره امام رضا علیه‌السلام آگاه کردند و او مشغول عذرخواهی شد. با این حال امام به او آرامش داده و همچنان به دلاکی او مشغول بود.

همراه با حجت‌الاسلام والمسلمین اسدالله‌اسدی

روحانی جهادگر

از نوجوانی و پیش از انقلاب فعالیت ‌اجتماعی خود را آغاز کرده؛ روحانی‌ای که نوجوانی خود را در اردوهای جهادی، جوانی خود را در دفاع از کشور و میانسالی را در عرصه داوطلبی و جمعیت هلال‌احمر سپری کرده است. وی هم اکنون مسئول دفتر نمایندگی ولی‌فقیه در جمعیت هلال‌احمر خراسان‌رضوی است. این روحانی جهادگر در طول این چند سال در حادثه‌های مختلف کشور همراه با امدادگران یاری‌رسان آسیب‌دیدگان حادثه بوده است.