[راضیه زرگری] مخروبه‌ای است که قصه کم ندارد، لایه‌ای عمیق از خاک روی همه چیز ‏نشسته، درهای شکسته و پنجره‌های از قاب کنده شده، کمد‌های نیمه باز، میز و صندلی‌های ‏کهنه، تخت‌های حصاردار ردیفی، اسباب بازی‌های رنگ و رو رفته گوشه و کنار اتاق‌ها، ‏نقاشی‌هایی که هنوز با نظم روی دیوار است و حیاطی بزرگ بلعیده شده با علف‌های هرز بسیار، ‏همه حرف‌های زیادی برای گفتن دارند. هنوز هم می‌توان صدای خنده و بازی بچه‌های ‏شیرخوارگاه شهید‌هاشمی نژاد هلال‌احمر مشهد را از میان اثاث شکسته و پرده‌های پاره شده ‏شنید. صدای شهلا که تنها سرپرست او مادربزرگ پیرش بود و از آینده نامعلومی می‌ترسید که ‏در انتظارش بود. آرزویش این بود که بتواند پیش مادربزرگش برگردد و عروس شود. یا صدای ‏حمید که مادرش از سر ناتوانی او را سر راه گذاشته بود. خدا خدا می‌کرد خانواده‌ای پیدا شود و ‏سرپرستی‌اش را قبول کند؛ اما نشد و  شیرخوارگاه هلال‌احمر تا  هجده سالگی خانه‌اش بود و بعد ‏از آن خودش توانست زندگی‌اش را بسازد. صدای زندگی را هنوز هم می‌توان از میان خرابه‌ها ‏شنید؛ دست‌نوشته‌های کودکان شیرخوارگاه لابه‌لای وسایل شکسته بنای نیمه خراب ‏پیداست. آسیب‌هایی که به ساختمان‌ها وارد شده گویای خشم متصرفان غیرقانونی آن از اجرای ‏عدالت است در زمانی که مجبور به تحویل این بنا شدند. کسانی که تا می‌توانستند از بیخ و بن ‏خراب کرده و بردند. اما صدای حیات خاموش نشده، حتی در وضع دلگیر و غم زده یکی از ‏شیرخوارگاه های قدیمی مشهد که در سال ١٣٠٥ ساخته شده و از‌سال ٦٠ با مدیریت هلال ‏احمر استان خانه حدود ٣٥٠ کودک بی‌سرپرست بوده است؛ کودکانی که بیشتر آنها رها می‌شدند تا سرنوشت‌شان را دیگران رقم بزنند. امان از دست روزگار که بچه‌های ‏این شیرخوارگاه بزرگ و مجهز را از هم جدا کرد و اداره این مرکز را به افرادی سپرد که ‏قصدشان تاراج بود؛ بالاخره بعد از ١١‌سال پیگیری مستمر قانون به فریاد رسید و ‏شیرخوارگاه شهید‌هاشمی‌نژاد مشهد به مالک اصلی اش یعنی جمعیت هلال احمر خراسان ‏رضوی بازگشت تا بعد از بازسازی و احیای این مرکز بزرگ، بار دیگر صدای زندگی، صدای بازی ‏و صدای آرزوهای تمام نشدنی بچه‌های بی‌سرپرست بلند شود.‏

شیرخوارگاه قصه عجیبی دارد، قصه‌ای که دارای ارزش روایت‌های عمیق در قالب کتاب یا فیلم است. یک‌سال بعد از تأسیس جمعیت شیر و خورشید مشهد در سال ۱۳۰۴، مرکزی به نام ‏دارالایتام در شهر افتتاح شد که بعد از مدتی نامش شد خانه کودک و در نهایت در دهه ٦٠ با ‏تغییر و جا به جایی به محل فعلی، به «شیرخوارگاه شهیدهاشمی نژاد هلال احمر» ‏تغییر نام داد. فلسفه اینکه چرا جمعیت هلال‌احمر مرکزی داشته تا از کودکان یتیم نگهداری کند، به وظایف ذاتی این نهاد در حمایت از آسیب‌دیدگان حوادث و کودکان بی‌‏سرپرست شده در بحران‌ها برمی‌گردد. ١١ سال قبل، مدیرعامل وقت جمعیت هلال‌احمر  خراسان بزرگ به بهانه ‏اداره یک موسسه خیریه، این بنای بزرگ را در ابتدای بلوار شاهد با مساحت بیش از ‏‏١٤ هزار متر مربع زمین و بنا، امکانات بسیار عالی مثل تجهیزات دندانپزشکی، کتابخانه بزرگ، ‏بخش‌های مختلف بازی، ورزش و  آموزش کودکان و حتی تعدادی خودرو به صورت غیرقانونی ‏تصرف کرد. کاری که در پوشش مرکز نگهداری از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست به نام ‏‏«خیریه شکوفه‌های ایمان» با تنها ١٤کودک یتیم و بی سرپرست در این فضای گسترده انجام ‏شد. مدیر یادشده با انجام مکاتبات غیرقانونی با اداره ثبت اسناد و املاک استان، این مکان را ‏تصرف کرد و برای مدت بیش از ١١سال، بنایی که ظرفیت نگهداری بیش از ١٠٠کودک را ‏داشت، به صورت غیرقانونی دراختیار گرفت‎.

سابقه فعالیت نگهداری از ایتام

‏«مجتمع پرورشی شیرخوارگاه شهید‌هاشمی نژاد همزمان با جنگ تحمیلی با ادغام خانه کودک ‏و شیرخوارگاه قدیم هلال از‌سال ٦٠ در مکان فعلی شروع به کار کرد. ٣٥٠ کودک بین سن ‏خردسالی تا چهارده سالگی که یک سوم آنها معلولان جسمی و ذهنی بودند، سال‌ها در این مجتمع ‏در سایه چترخدمت فداکارانه پرسنل متخصص رشد کردند و هر کدام به نحوی سرنوشت ‏خود را رقم زدند. برخی از آنها به دانشگاه رفتند و تخصص‌های حرفه‌ای آموختند، بسیاری ‏ازدواج کردند و خانواده‌ای تشکیل دادند که سال‌ها از داشتنش محروم بودند.» اینها توضیحات ‏معاون داوطلبان هلال‌احمر خراسان بزرگ در دهه٧٠  است در مراسمی که روز چهارشنبه ‏چهارم تیرماه به مناسبت رفع تصرف این مرکز برگزار شد. کاظم غلامی گفت: «مرکز قبل از تصرف غیرقانونی اینجا مجتمعی بسیار مشهور و بنام در شهر، استان، کشور ‏و حتی خارج از کشور شده بود؛ به‌طوری که بسیاری از خیرین داخل و خارج حمایت‌های مالی ‏بسیار گسترده‌ای برای توسعه آن انجام می‌دادند و طی سال‌ها فعالیت شاهد نذرهای بسیاری ‏برای نشاندن لبخند شادی بر صورت کودکان شیرخوارگاه بودیم.» معاون داوطلبان هلال‌احمر ‏خراسان بزرگ با بیان اینکه کودکان این مجموعه به واسطه ارتباط‎هایی که با دانشگاه و ‏استادان برقرار شده بود، از نظر تحصیلی و علمی رشد بالایی داشتند و بسیاری از آنان هم اکنون در ‏جایگاه‌های علمی بالا قرار دارند و فعالیت می‌کنند، گفت: «در‌سال ۱۳۸۲ که برای ‏مأموریتی به خارج از کشور اعزام شده بودم، خبری تأسف بار شنیدم مبنی بر اینکه این مجموعه تعطیل‏ شده. روزهای باشکوه و پر انرژی اینجا را دیده‌ام و امروز دیدن این خرابه برایم ‏دردآور است. اما بسیار خوشحالم این مرکز دوباره به جمعیت هلال‌احمر بازگشته و امیدوارم در ‏آینده نزدیک شاهد احیای دوباره و بلند شدن صدای بچه‌ها در این مجتمع باشیم.»‏

گامی مهم برای حفاظت و صیانت از بیت‌المال با حمایت دستگاه قضا

فعالیت این مجموعه در سایه پرچم سرخ و سفید هلال‌احمر و با حمایت بی‌چون و چرای ‏خیرین داخل و خارج از کشور یکی از برگ‌های زرین اقدامات انسان‌دوستانه در جمعیت هلال‌‏احمر خراسان رضوی به حساب می‌آید. بازپس‌گیری شیرخوارگاه جمعیت هلال‌احمر واقع در ‏ابتدای بلوار شاهد مشهد با حدود ۱۴‌هزار متر مربع زمین و بنا، در مراسمی با حضور خبرنگاران ‏رسانه‌های جمعی و در قالب یک نشست با حضور مدیران و روسای جمعیت هلال‌احمر خراسان ‏رضوی، اداره کل بهزیستی این استان و جانشین معاون دادستان مشهد در محل این ساختمان ‏تقریبا مخروبه و نیازمند نوسازی و بازسازی انجام شد. این رویداد درحالی بود که گزارش ‏سازمان بازرسی استان و پیگیری جمعیت هلال‌احمر باعث شد با طی شدن مراحل قانونی و ‏صدور حکم اولیه و نهایی، این مجموعه به بیت المال بازگردد و پس از ۱۱‌سال گامی مهم برای حفاظت و صیانت از بیت‌المال و حفظ حقوق عامه با حمایت دستگاه قضا انجام شود. در ‏حال حاضر از مجتمع، مخروبه ای بیشتر باقی نمانده و شیرخوارگاه مشهد برای رسیدن به ‏روزهای طلایی اش، یعنی روزهایی که به عنوان یکی از معتبرترین شیرخوارگاه های کشور از آن ‏یاد می شد، نیاز به توجه و همتی جدی و پیگیرانه دارد. ‏

بازپس‌گیری و تعیین تکلیف صدور سندمالکیت برای هلال احمر

تصرف شیرخوارگاه چرا و چگونه؟ مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر خراسان رضوی دراین‌باره ‏توضیح می‌دهد: «در‌سال ۱۳۸۶ قرار شد سازمان داوطلبان جمعیت هلال‌احمر جمهوری ‏اسلامی برای کاهش تصدی‌گری در امور مربوط به ایتام، طی امضای تفاهم‌نامه‌ای با سازمان ‏بهزیستی کشور این مجموعه را با شرط حفظ مالکیت و جنبه‌های حقوقی هلال‌احمر در مراکزی ‏مانند شیراز، مشهد و تبریز به صورت امانی و اجاره امکانات در اختیار ‏بهزیستی قرار دهد که بر این اساس این واگذاری انجام شد. به گفته سیدمجتبی احمدی، در ‏همان‌سال به دلیل اشراف مدیرعامل وقت هلال‌احمر خراسان رضوی نسبت به واگذاری ناقص ‏ملک توسط مسکن و شهرسازی به هلال‌احمر وعدم صدور سند مالکیت برای هلال‌احمر، در ‏قالب این تفاهم‌نامه و واگذاری بدون اجاره خط، ملک فعلی شیرخوارگاه به تصرف موسسه ‏خیریه نگهداری از کودکان درآمد و ۱۱‌سال به دلیل فقدان اسناد مالکیتی مورد استفاده غیرقانونی این موسسه قرار گرفت.‏

‏ مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر خراسان رضوی می‌گوید: «استقرار بازرس سازمان بازرسی استان ‏برای مدت پنج ماه در جمعیت هلال‌احمر و بازرسی اسناد و مدارک و فعالیت‌های این جمعیت و ‏محرز شدن وضع نابسامان و بلاتکلیف این شیرخوارگاه منجر به تهیه و ارایه گزارش جامع این ‏بازرس در‌سال ۱۳۹۶ به مراجع قضائی و آغاز روند بازپس‌گیری شد. در دادگاه بدوی، حکم به ‏بازگرداندن ملک به هلال‌احمر مشهد صادر و در دادگاه تجدیدنظر در‌سال گذشته نیز این ‏حکم تأیید شد اما روند بازپس‌گیری ملک انجام نشد. نهایتا امسال با ورود دادستان استان به‌عنوان ‏مدعی‌العموم نه‌تنها این ملک بازپس‌گیری شد بلکه قرار شد موضوع معطل مانده چهل‌ساله یعنی ‏صدور سندمالکیت برای هلال‌احمر به‌زودی انجام شود.‏»

‏ شدت و میزان خسارت‌های وارده طی ۱۱‌سال گذشته به این مجموعه بسیار هنگفت است. ملک ‏بازپس‌گیری شده در حقیقت مخروبه‌ای است که به گفته احمدی با برآورد دقیق خسارت‌ها به ‏دنبال تأمین اعتبارات لازم برای نوسازی وبازسازی آن خواهند بود:  «بازسازی این مجموعه با ‏هدف و نیت میزبانی دوباره از ایتام و کودکان بدسرپرست انجام می‌شود. با پیگیری‌های انجام شده ‏با جمعیت هلال‌احمر مرکزی قرار شد اعتبار مورد نیاز از محل مشارکت‌های مردمی تأمین و ‏مجتمع پرورشی شیرخوارگاه شهید‌هاشمی نژاد در قالب برنامه فازبندی شده تعمیر، بازسازی و ‏نوسازی شود. هنوز نمی‌توانیم رقمی از اعتبار مورد نیاز برای بازسازی انجام دهیم زیرا کارشناسان ‏در حال برآورد و تکمیل اسناد مربوط هستند.»

ابطال مجوز موسسه خیریه متصرف

پنجم اسفندماه‌سال گذشته تمامی مجوزهای این موسسه خیریه و دو مجوز مرکز شهید ‏هاشمی‌نژاد یک و دو متعلق به مالک موسسه ابطال و روشن شد که هدف این موسسه ‏نگهداری از کودکان نبوده و صرفا این موسسه پوششی برای تصرف اموال بیت‌المال بوده است. ‏حمیدرضا پوریوسف، مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی در این مراسم درباره روند توقف فعالیت ‏غیرقانونی موسسه متصرف این مکان توضیح داد: «با توجه به ابلاغ حکم دادگاه تجدیدنظر ‏به موسسه که تصرف عدوانی داشت از مدیران درخواست اعلام محل جدید برای جابه‌جایی ‏موسسه و نگهداری از کودکان را داشتیم. به عنوان دستگاه دولتی ناظر بر عملکرد موسسه‌های خیریه و نگهداری از کودکان، به آنها سه ماه مهلت برای اعلام مکان جدید برای انتقال دادیم اما این ‏اعلام انجام نشد و درنهایت با صدور سه اخطار و گذر از زمان قانونی، مرداد ماه ‏سال گذشته کودکان تحت سرپرستی و نگهداری این موسسه از آنان گرفته و به سایر موسسات ‏واگذار شدند.»

قصه شهرام یکی از بچه‌های شیرخوارگاه

‏«اول انقلاب بود، شش‌ساله بودم که مرا به اینجا آوردند. یعنی از آن زمانش را یادم می‌آید. این ‏مجتمع خیلی فضای بزرگی داشت، الانش را نگاه نکنید. آن سال‌ها شیرخوارگاه شهید ‏هاشمی‌نژاد یکی از بهترین مکان‌های نگهداری ایتام بود.» شهرام ظلی‌تبار امروز کارمند ‏رسمی جمعیت هلال‌احمر است؛ کارهای پستی و اداری هلال‌احمر خراسان رضوی را انجام می‌‏دهد. او که یکی از بچه‌هایی است که در مجتمع پرورشی‌شهید هاشمی‌نژاد بزرگ شده، به «شهروند» می‌‏گوید: «چند قسمت مجزا داشتیم؛ دختران و پسران، شیرخوارگاه و قسمت نگهداری بچه‌های ‏معلول. من از شش‌سالگی تا خدمت سربازی اینجا بودم. خیلی مرکز را دوست داشتم، واقعا هر ‏چیزی که یک کودک بی‌سرپرست و محروم از حمایت عاطفی خانواده نیاز دارد، اینجا مهیا بود؛ ‏ یادم می‌آید در همان سال‌های اول خانواده‌ای پیدا شد و می‌خواستند سرپرستی من را ‏قبول کنند. واقعا دوست نداشتم از اینجا بروم  و همین هم شد؛ ماندگار شدم. دوران خدمت یکی ‏از بد‌ترین روزها برایم بود؛ دور شدن از جایی که خانه‌ام بود خیلی سخت بود. همین شد که ‏بعد از سربازی دوباره برگشتم و درخواست دادم مربی و نگه دارنده بچه‌ها باشم. ١٥‌سال ‏دیگر در مجتمع پرورشی و شیرخوارگاه شهیدهاشمی‌نژاد ماندم. هیچ کس بهتر از من که طعم ‏بی‌خانواده بودن را چشیده باشد، نمی‌توانست احساس بچه‌های مرکز را درک کند. نیازهایشان ‏را می‌دانستم؛ اینکه باید چقدر توجه و محبت به آنها داشت.‏»

‏«زمانی که مربی بودم قانونی تصویب شد تا پرورشگاه‌ها زیر نظر سازمان بهزیستی باشند؛ این ‏ساختمان متعلق به جمعیت هلال‌احمر بود و بچه‌ها باید به موسسات زیر نظر بهزیستی ‏تحویل داده می‌شدند. غم‌انگیزترین روزها بود. دسته‌دسته بچه‌ها از مرکز می‌رفتند. تصور کنید بچه‌هایی ‏که سال‌ها با هم مثل یک خانواده بزرگ شده و زندگی و به هم عادت کرده بودند حالا باید از هم جدا می‌‏شدند. معلولان رفتند، پسران رفتند و تنها گروه کوچکی از دختران ماندند.»

روزها و هفته‌های اول بچه‌ها دلتنگی، گریه و بی‌قراری می‌کردند. شهرام از مدیران ‏بالا دستی‌اش خواست تا به پسربچه‌هایی که سال‌ها با هم زندگی کرده بودند، سربزند تا ‏آنها راحت‌تر بتوانند به خانه جدیدشان عادت کنند. او الان چهل‌وهفت‌ساله است و با کمک هلال‌احمر ‏ازدواج کرده و زندگی تشکیل داده است. از دوستان قدیمی‌اش در شیرخوارگاه سراغ گرفتیم. ‏«چندتایی را می‌دانم که دانشگاه رفته و ازدواج کرده‌اند و زندگی‌ خوبی دارند. اما چند نفری ‏هم سرنوشت خوبی نداشتند و به دلیل نبود حمایت به بیراهه کشیده شدند.»

دیدن این روزهای مجتمع شیرخوارگاه مشهد برایش سخت است و آرزویش احیای مرکز است. «‏کاش زودتر بشود صدای هیاهوی بچه‌ها را اینجا شنید. من چند‌سال دیگر بازنشسته می‌شوم؛ ‏حتما دوباره به اینجا می‌آیم و به بچه‌های بی‌سرپرست خدمت می‌کنم. همین‌طور که الان هم سال‌هاست ‏با هیأت امنای بهزیستی در ارتباط هستم و همیشه دغدغه حمایت از کودکانی مثل دیروز ‏خودم را دارم.»