زمین‌لرزه پدیده‌ای است که غریب با دیار خراسان نیست، منطقه خراسان در طول تاریخ همیشه یکی از فعال‌ترین مناطق لرزه‌خیز کشور بوده است. آمار ٤٠سال گذشته نشان می‌دهد که نیمی از قربانیان زمین‌لرزه در ایران را قربانیان این منطقه تشکیل می‌دهند.
تنها طی ١٠سال اخیر ١٢٧ زلزله بالای ٥/٣ ریشتری خراسان‌رضوی را لرزانده است. زمین‌لرزه‌هایی همچون زلزله ٥,٧ ریشتری تربت حیدریه در سال ١٣٨٩، ٥.٥ ریشتری نیشابور در سال ١٣٩٠، ٤/٥ ریشتری خواف در سال ١٣٩٤ و زلزله٢/٥ ریشتری تربت‌جام در سال ١٣٩٢ ازجمله حوادثی است که در استان خراسان رضوی رخ داده است. حوادثی که اهمیت اقدامات پیشگیرانه در جهت مقاوم‌سازی و ایمن‌سازی این منطقه را در برابر حوادث و همچنین ضرورت آموزش‌های همگانی جهت آشنایی مردم در مواجهه با بحران رادو چندان بالا برده است.
زلزله در خراسان؛ داستانی تلخ و تکراری
به‌گزارش «شهروند» خراسان بزرگ بارها شاهد وقوع زلزله‌های بزرگ و کوچک بوده و مردمان این دیار با این پدیده طبیعی دست‌به‌گریبان بوده‌اند. زلزله‌هایی که در دل این استان پهناور اتفاق افتاده، خسارت‌های سنگینی به مردم این دیار تحمیل کرده است. زلزله ٧,٦ ریشتری در‌سال ٧٨٤ هجری شمسی نیشابور، زلزله ٧.٢ ریشتری قوچان در دی‌ماه ١٢٥٠ و زلزله ٧.٣ ریشتری کاخک گناباد در شهریور ١٣١٤جزو پرحادثه‌ترین زلزله‌های این استان بوده است. استان خراسان‌رضوی حدود ٦میلیون نفر جمعیت دارد که در این میان ٦٥درصد مساحت استان در خطر نسبی زلزله قرار دارد و این امر نشان می‌دهد خراسان‌رضوی در مدار زلزله می‌چرخد.
زلزله مخرب مشهد
یکی از زلزله‌ها، زلزله مخرب شهر مشهد است. در تاریخ یکشنبه ٩مرداد ١٠٥٢خورشیدی هنگام سلطنت سلیمان صفوی زمین‌لرزه ویرانگری در مشهد رخ داده است که حدود دوسوم شهر مشهد ازجمله گنبد حرم حضرت علی‌بن موسی‌الرضا و... آسیب فروانی دید و حدود ٤هزارنفر از مردم مشهد زیر آوار کشته شدند.
خراسان‌رضوی ٢١ گسل فعال دارد
ایران در کمربند زلزله‌خیز خاورمیانه قراردارد و تمام نقاط کشور با خطر زلزله‌های بزرگ روبه‌رو هستند. خراسان‌رضوی هم ٢١گسل فعال و خطرناک را در دل خود جای داده است. حوادث طبیعی هیچ‌گاه خبر نمی‌کنند و همیشه باید آماده وقوع این‌گونه حوادث باشیم. خراسان‌رضوی جزو ٦استان نخست کشور به لحاظ حادثه‌خیزی است و این امر ضرورت اجرای طرح‌های پیشگیرانه را در این استان دوچندان می‌کند. نیمه‌دوم فروردین‌ماه، سفیدسنگ فریمان بارها لرزید و شدتش در بعضی از لرزه‌ها به‌حدی بود که شهر مشهد را هم لرزاند. شهر مشهد به دلیل جایگاه خاص و متفاوتش در بین شهرهای ایران مسافران زیادی را در طول سال پذیراست و همین موضوع می‌طلبد تا طرحی جهت پیشگیری از حوادث طبیعی مانند زلزله برای آن اندیشیده شود.
خراسان همچنان می‌لرزد
١٦روز از نخستین‌ماه سال ١٣٩٦ گذشته بود که بار دیگر خراسان لرزید. زمین‌لرزه نسبتا شدیدی که صبح چهارشنبه مشهد، فریمان، تربت‌جام و سرخس را لرزاند، با وجود شدت به‌نسبت بالا و وسعت زیاد منطقه زلزله‌زده به شکل معجزه‌آسایی با کمترین خسارات جانی و مالی همراه شد. زمین‌لرزه‌ای با قدرت ٦ ریشتر در وسعتی به شعاع بیش از ٥٠٠کیلومتر مربع فقط با یک کشته و ٤٠مجروح همراه بود؛ اما این زلزله بیش از هر چیز باعث وحشت مردم شد. به گزارش «شهروند» مردمی که از همان ساعت اولیه وقوع زلزله ٦ریشتری از خانه‌های‌شان خارج شدند و با ترس و دلهره منتظر کمک نیروهای امدادی بودند، کمک‌‌هایی که البته خیلی زود توسط نیروهای هلال‌احمر به دست آنها رسید. آمارهای زمین‌لرزه ثبت‌شده در مرکز لرزه‌نگاری کشور نشان می‌دهد که این زمین‌لرزه تا ساعت روز شنبه ساعت ٨صبح تاریخ ٠٩/٠٢/٩٦ با ١٥٤٥ پس‌لرزه همراه بوده است. زمین‌لرزه سفیدسنگ نزدیک به گسل کشف‌رود رخ داده است. گسل کشف‌رود با طول ١٦٢کیلومتر و راستای شمال‌غرب از جنوب شرق قوچان تا جنوب‌شرق مشهد امتداد دارد. سازوکار این گسل معکوس بوده و از نظر لرزه‌خیزی گسلی فعال محسوب می‌شود. پژوهش‌های نوین در زمینه اندازه‌گیری حرکات این گسل با استفاده از شبکه نقاط و اندازه‌گیری توسط سامانه موقعیت‌یاب جهانی از سوی سازمان نقشه‌برداری نیز نشان‌دهنده فعالیت این گسل است. سازوکار حل‌شده زمین‌لرزه اخیر حاکی از مکانیسم معکوس همراه با مولفه امتداد لغز است که با مکانیسم گسل کشف‌رود مطابقت دارد. فاصله شهر سفیدسنگ تا فریمان ۲۸۸کیلومتر و تا مشهد حدود ۱۰۰کیلومتر است و جمعیت این شهر در سال ۱۳۸٩، برابر با ۵۵۴۵ نفر بوده است.»
زمین‌لرزه ٦ریشتری با کمترین خسارت
زلزله ٦ریشتری سفیدسنگ؛ یکی از کم‌خسارت‌ترین زمین‌لرزه‌ها در سال‌های اخیر بوده است، کارشناسان حوزه زلزله‌شناسی دلایل تلفات و خساراتی محدود زلزله سفیدسنگ را کم‌جمعیت‌بودن کانون زلزله، زمان وقوع زلزله، در وسط روز (ساعت ١٠:٣٠صبح)، و این‌که کانون زمین‌لرزه در ژرفای حدود ١٥ کیلومتری (حدود دوبرابر ژرفای زلزله ١٣٨٢بم) واقع بوده است، می‌دانند.» اما در کنار این موضاعات بی‌شک یکی دیگر از دلایل این کاهش خسارات فعالیت امدادی پس از وقوع زمین‌لرزه و آموزش‌های جمعیت هلال‌احمر پیش و بعد از این زلزله بوده است.
خلاصه‌ای از اقدامات جمعیت هلال‌احمر خراسان‌رضوی در زلزله سفیدسنگ
*تماس با تمامی اپراتورهای بی‌سیم استان و اعلام آماده‌باش
*اعزام پایگاههای امدادونجات بین‌شهری نزدیک به کانون حادثه
*عزیمت معاون امدادونجات با خودروی فرماندهی به محل حادثه
*اعزام رئیس اداره عملیات و تیم واکنش سریع استان با بالگرد به محل زلزله
*استقرار مدیرعامل و معاونان در مرکز کنترل و هماهنگی عملیات eoc و تشکیل شورای معاونان و جانمایی در چارت ics
*پاسخگویی ٧٣١٢٣ تماس در طی سه روز نخست حادثه در راستای پاسخگویی و راهنمایی شهروندان مضطرب
*حضور معاون آموزش‌وپژوهش استان به‌عنوان نماینده جمعیت در شورای هماهنگی مدیریت بحران استان در استانداری
*حضور رئیس شعبه مشهد در جلسه هماهنگی شورای مدیریت بحران شهرستان مشهد
*ورود دبیرکل و رئیس سازمان امدادونجات و همراهی مدیرعامل استان در بازدید از مناطق زلزله‌زده در ساعات اولیه پس از زلزله
*اعزام تیم‌های ارزیاب و ارزیابی روستای آسیب‌دیده
*حضور تیم‌های حمایت روانی در منطقه آسیب‌دیده از زلزله
*و...
خدمتگران بی‌ادعا
به گزارش «شهروند» با توجه به مشکل ارتباطی در منطقه حادثه‌دیده، خودروی ارتباطات اضطراری جهت برقراری ارتباط تیم‌های ارزیاب با مرکز کنترل و هماهنگی عملیات به روستای دوقلعه براشک(کانون) زلزله اعزام شد. فرآیند تهیه و توزیع اقلام زیستی و موادغذایی در مناطق زلزله‌زده به سرعت دنبال شد. اقلام دریافتی هماهنگ‌شده شامل ٤٢٠دستگاه چادر امدادی از سازمان امدادونجات،٣٥٣٨ قوطی کنسروجات، ١٥٠دستگاه چادر امدادی، ١٨٠٠قالب صابون، ٣٣٠٠کیلو حبوبات از آذربایجان‌شرقی، ١٧٠٥٧٠ قوطی کنسرو مرغ از استان خوزستان، ١٠٠٣٢قوطی کنسروجات، ٢٥٠٠کیلو برنج، ٥٩٥٦بطری روغن،١٥٠٠بسته چای،١٢٠قالب صابون از خراسان‌شمالی، ٣١٢٤قوطی کنسروجات، ٧٠٠٠کیلو برنج، ٢١٤٤کیلو حبوبات از خراسان‌جنوبی، ١٢٠٧٦قوطی کنسروجات، ٥٠٠بسته چای کیسه‌ای از استان اصفهان، ١٥٢٩٥قوطی کنسروجات، ١٩٢٤کیلو برنج، ١٥٤٠بسته چای کیسه‌ای از استان قم و ٢٠٠هزارکیلو برنج از استان تهران بوده است.
با توجه به ذخیره مناسب اقلام زیستی (چادر امدادی، پتو، موکت و...) و کمبود اقلام غذایی و بهداشتی با هماهنگی‌ای که با دبیرکل محترم انجام شد، در ساعات اولیه پس از وقوع زلزله خرید این اقلام در مرکز استان انجام و بسته‌بندی اقلام برابر نیازهای برآورده‌شده
شروع شد.
اقلام غذایی خریداری‌شده شامل: لپه؛ روغن، لوبیاچیتی، لوبیاقرمز، عدس، کنسرو لوبیا، کنسرو قیمه، کنسرو قورمه‌سبزی و تن‌ماهی بود.
اقلام بهداشتی خریداری‌شده شامل صابون، مسواک، خمیردندان، حوله، ناخن‌گیر، برس، نواربهداشتی، دستمال‌کاغذی، پودرلباسشویی و شامپو خانواده بود.
گزارش فعالیت‌های معاونت داوطلبان جمعیت هلال‌احمر
*توزیع ٧٢٧٠بسته حمایتی بین آسیب‌دیدگان زلزله در تاریخ ٢٩/٠١/٩٦ لغایت ٠٢/٠٢/٩٦ تربت‌جام: ٦٦٠٠بسته
*رضویه مشهد: ٦٧٠ بسته
*توزیع ٢١٠٠ست بهداشتی شامل خمیردندان، پودر لباسشویی، شامپوی خانواده، برس، ناخون‌گیر، نواربهداشتی، صابون، دستمال‌کاغذی، حوله و مسواک.
اجرای طرح دوستداران کودک
در ادامه فعالیت‌های بشردوستانه اعضای جمعیت هلال‌احمر و با توجه به اجرای طرح دوستداران کودک با ١٠٠١مهربانی و همزمان با عید فرخنده مبعث کاروان دوستداران کودک در قالب تیم‌های حمایت روانی، نمایشی و آموزشی متشکل از ٣٠عضو منتخب کانون‌های جوانان دانشجویی و غنچه‌های هلال شعبه نیشابور به همراه صدها بسته فرهنگی، آموزشی، ورزشی و سرگرمی به مناطق زلزله‌زده تربت‌جام اعزام شدند.
گزارش فعالیت‌های دفتر نمایندگی ولی‌فقیه
در جمعیت هلال‌احمر استان
در پی وقوع زلزله ٦ریشتری در استان خراسان‌رضوی شهرستان فریمان دفتر نمایندگی ولی‌فقیه نیز در راستای ماموریت‌های امداد معنوی و تامین نیازهای دینی و شرعی اقدامات ذیل را به انجام رساند.
*هماهنگی با اداره کل تبلیغات اسلامی جهت اعزام روحانیون مستقر و طرح هجرت مناطق زلزله‌زده برای انجام تبلیغات دینی و اقامه نماز ایات و غیره
*ساماندهی و اعزام یک گروه ١٢نفره به وسیله بالگرد به مناطق زلزله‌زده
*حضور نماینده محترم ولی‌فقیه حجت‌الاسلام و المسلمین معزی و بازدید از مناطق زلزله‌زده
*هماهنگی در عزیمت حضرت آیت‌الله علم الهدی، نماینده محترم ولی‌فقیه و امام جمعه محترم مشهد مقدس به مناطق زلزله‌زده
*هماهنگی و عزیمت حضرت آیت‌الله حسینی خراسانی، عضو مجلس خبرگان رهبری به مناطق زلزله‌زده
*هماهنگی و اعزام ٤٠ روحانی کانون‌های طلاب حوزه علمیه خراسان به مناطق زلزله‌زده در روزهای پنجشنبه و جمعه
*برگزاری جلسه‌ای ویژه جهت هم‌اندیشی و ساماندهی طلاب و مبلغان امدادی متشکل از ٣٠ نفر و ٨دستگاه خودروی تبلیغی و آموزشی جهت ساماندهی گروه طلاب تبلیغی امدادی
*نصب و راه‌اندازی چادرهایی به منظور اقامه نماز
گزارش فعالیت‌های آموزشی
*پخش مطالب آموزشی تولیدشده در قالب فیلم زیرنویس و انیمیشن از سیمای استان ٨مورد
*مصاحبه تلویزیونی مدیرعامل و معرفی آموزش هلال‌احمر و طرح خادم در برنامه زنده تلویزیونی
*مصاحبه رادیویی معاونت آموزش و پژوهش ٣ مورد
*چاپ و انتشار بروشورهای آموزشی در روز نخست حادثه در مناطق زلزله‌زده ٥٠هزار عدد
*آموزش حضوری نحو پناهگیری و خروج اضطراری توسط داوطلبان خادم در سطح استان
نقاط قوت در فرآیند امدادرسانی به زلزله‌زدگان سفیدسنگ
*صدور دستورات جامع از سوی رئیس‌جمعیت محترم جمعیت در جلسه ویدیو کنفرانس با حضور معاونان امدادونجات سراسر کشور
*تفویض اختیار نامحدود دبیرکل محترم به مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان جهت خرید اقلام ضروری آسیب‌دیدگان
*پشتیبانی سریع و به‌موقع اقلام موردنیاز توسط سازمان امدادونجات و سایر استان‌های ابلاغ‌شده توسط سازمان
*حضور مقامات عالی‌رتبه (رئیس‌محترم جمعیت کشور جناب آقای ضیایی، حجت‌الاسلام‌والمسلمین معزی دبیرکل محترم و رئیس محترم سازمان امدادونجات) در نخستین ساعات پس از زلزله
*خرید اقلام ضروری توسط تیم پشتیبانی جمعیت
*حضور نیروهای باتجربه در سطح استان
*حضور دو بالگرد از استان‌های کرمان و مازندران در روز نخست حادثه
*توزیع سبد کالای خانوار و ست بهداشتی در ١٧ساعت اولیه
*حضور تیم‌های حمایت روانی خواهران در منطقه حادثه‌دیده و توزیع ست بهداشتی بانوان و شیرخشک
نقاط ضعف
*کمبود اقلام در انبارهای امدادی استان
*تاریخ نزدیک‌بودن اقلام ارسالی از سایر استان‌ها
*ضعیف‌بودن عملکرد لجستیکی با توجه به تازه‌تاسیس‌بودن شعبه فریمان و نداشتن انبار امدادی
*بازنشسته‌شدن همکاران راننده پایه یک جمعیت و عدم‌جایگزینی ایشان
*عدم‌پوشش ارتباطات بی‌سیمی در سطح استان و کمبود ١٣دکل مخابراتی جهت پوشش کل استان
*با توجه به قطع‌شدن شبکه ارتباطی، نداشتن تلفن ماهواره‌ای در شعب فریمان، سرخس و تربت‌جام
*نداشتن سیستم ارتباطی دیجیتال بی‌سیم جهت پوشش کل استان
تهدیدها
*رقابت برخی از نهادهای عمومی با جمعیت در امر امدادرسانی
*عدم مشخص‌بودن بعضی از وظایف نهادها و ادارات درخصوص احداث سرویس‌های بهداشتی و حمام
*عدم توجیه برخی بخشداران و دهیاران و تقاضاهای غیرامدادی از این جمعیت
*نزدیک‌بودن به انتخابات ریاست‌جمهوری و شورای شهر و سوءاستفاده برخی از شرایط موجود جهت برداشت‌های سیاسی و حزبی
*تلفیقی‌بودن مذاهب شیعه و سنی در روستاهای آسیب‌دیده
فرصت‌ها
*همراه‌بودن استاندار محترم استان با جمعیت
*حضور نماینده محترم ولی‌فقیه استان در منطقه زلزله‌زده
*همراهی نمایندگان مجلس شورای اسلامی شهرستان مشهد، تربت جام، فریمان و جمعیت
*توجیه‌بودن مدیرکل بحران و همراه‌بودن با جمعیت
*همراه‌بودن فرماندران شهرستان مشهد و سرخس و بخشدار قلندرآباد فریمان با جمعیت
*همراهی صداوسیما و رسانه‌ها و مطبوعات استان جهت جلوگیری از تشویش اذهان عمومی و پوشش خبری لحظه‌ای به کل کشور