پس از فروپاشی رژیم بعثی عراق و اطمینان از نبود اسیر ایرانی در آن کشور، در آذرماه 1382، مصوّبه ای در بنیاد شهید انقلاب اسلامی تصویب شد که بر اساس آن، باقی مانده مفقودان دفاع مقدس، شهید اعلام گردید و نام آنان با عنوان شهدای جاویدالاثر ثبت شد. ستاد تفحص شهدای کشور هم تعداد شهدای مفقود را هفت هزار شهید عنوان می کند که هنوز با وجود جست وجوهای فراوان، نشانی از آنان یافت نشده است. معلوم نیست کدامین خاک میزبان جسم پاکشان گشته و آنان از کانال و خاکریز ، به لقای خداوند رسیدند و بر سر خوان نعمتش روزی می خورند. آنها جاویدند و عطر پیراهنشان هیچ گاه از کنعان سرزمینمان خارج نخواهد شد. دشت های جنوب، همواره مهمان لاله های سرخی است که از سرخی خونشان جان گرفته اند. لاله های سرخ، نماد دست خونین شهیدان هستند که ما را به بیعت فرامی خوانند و ما را سوگند می دهند تا راهشان را بپوییم و از ثمره خونشان پاسداری کنیم. سلام خدا بر آنان و بر مزار بی نشانشان باد!

پیام رسان نهضت بزرگ حسینی به سربازان مکتب عاشورا

انگاه که سالار کاروان، زینب علیهاالسلام ، پیام رسان نهضت بزرگ حسینی شد و امام ساجدان با سخنان آتشین خود، چهره پلید یزید را آشکار ساخت و کاخ سلطنتش را به لرزه درآورد و عمق ستم دشمنان دنیادوست شهوت پرست را آشکار ساخت. آنان که در اسارت، پرچم دار عزت و بزرگی اسلام و مایه خفت و خواری دشمنان دین خدا بودند، الگویی شدند برای سربازان مکتب عاشورا در طول تاریخ؛ چنان که اسیران ایرانی با اقتدا به ایشان، رنج و شکنجه اسارت را تحمل کردند و مایه افتخار اسلام و ایران شدند.

وز یازده محرم هر سال را که هم زمان با مصیبت دردناک اسارت اهل بیت پیامبر است، «روز تجلیل از اسرا و مفقودان» نام گذاری کرده اند.

در دو دل   در   روزی بنام عاشورا

دیروزهیات عاشورای حسینی را همراهی می کردیم پسربچه ها دستهای پدرشان را گرفته بودند و با غرور همراه پدرشان عزاداری می کردند دخترک از دور با انگشت پدرش را در جمعیت نشان میداد

ولی من همچنان چشمم دنبال یک اشنا می گردد اخر می گویند پدرم مفقود است . بالاخره پیدایش می کنم و عقده های کودکی ام را برایش می گشایم

نقش جمعیت هلال احمر در رسیدگی به امور آزادگان (برگرفته از خاطرات و اسناد موجود)

نامه های آزادگان در طول دوران اسارت

نامه های آزادگان در طول دوران اسارت از صلیب سرخ به جمعیت هلال احمر تحویل داده می شد و واحد امداد جبهه نامه ها را به خانواده ها تحویل می داد. خانواده ها نیز پس از پاسخ، نامه ها را به هلال احمر و از آنجا به صلیب سرخ تحویل می دادند که به دست آزادگان برسد. در این نامه ها از نوشتن مطالب اضافه صلیب سرخ، جلوگیری می شد که پیام ها آسان تر و راحت تر به دست رزمنده اسیر برسد.

سرکشی و حمایت از خانواده های آزادگان در طول دوران اسارت

شعب و مراکز جمعیت با امام جمعه و بنیاد شهید مرتب از خانواده های شهدا و مفقودین و آزادگان سرکشی داشتند و به اوضاع آنان رسیدگی می کردند. حمایت های مادی و معنوی ازخدمات جمعیت به خانواده های آزادگان بود. در زمان دفاع مقدس، خانواده ها به هلال احمر مراجعه و اعلام می کردند که ما مدت چندماه است از فرزند اسیرمان بی خبر هستیم. واحد اسراء و مفقودین در دوران دفاع مقدس، صدور گواهی اسارت برای خانواده های اسراء را بر عهده داشت. این گواهی فقط برای افرادی صادر می شد که از اسرای جنگی بوده و از طریق نمایندگان صلیب سرخ، بازدید و ثبت نام شده بودند. از دیگر خدماتی که واحد اسراء و مفقودین انجام می داد، درخواست وکالتنامه رسمی از صلیب سرخ برای خانواده هایی بود که در زمان اسارت سرپرست خانواده، مشکلات خانوادگی داشتند و پس از رسیدن وکالتنامه ها به خانواده ها تحویل داده می شد. یکی از کارهای جمعیت هلال احمر در این مدت، اطلاع رسانی به خانواده ها درباره شهادت فرزندانشان بود. مسئولان هلال احمر به همراه مسئولان استانی به دیدار خانواده شهید می رفتند و خبر شهادت را به آنها می دادند. 

حمایت معنوی و مادی از آزادگان پس از رهایی

پس از پذیرش قطعنامه 598 و اعلام آتش بس در جنگ و پس از گذشت یک سال در سال 1369 کار مبادله اسراء شروع شد. آزادگان عزیز به ترتیب از زندان های رژیم عراق آزاد و به میهن اسلامی مراجعت کردند. جمعیت هلال احمر با توجه به اهداف این جمعیت، نقش بسیار مهمی در سر و سامان دادن به آزادگان برعهده داشت. بنابر اسناد از طرف جمعیت هلال احمر به هریک از آزادگان یک سکه بهار آزادی و یک دستگاه یخچال و تلویزیون به عنوان هدیه تقدیم شد.

رسیدگی به پرونده های غیرنظامیان جنگ

در جریان شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، تعداد زیادی از خانواده های ایرانی ساکن مرزهای جنوبی و غربی کشور، خواسته یا ناخواسته پس از اشغال مناطق مرزی، توسط نیروهای متجاوز عراقی به خاک آن کشور برده شدند که در آن کشور در اردوگاه های خاص به صورت عادی زندگی می کردند. بستگان ابن خانواده ها اوایل جنگ، ضمن مراجعه به جمعیت هلال احمر و تکمیل فرم جست و جو، درخواست پیگیری و جست و جوی بستگان خود را داشتند که پس از پایان جنگ و حمله کشور عراق به کویت و بعد از آن حمله متحدین برای آزادی کشور کویت از دست عراق، تعداد زیادی از این خانواده ها به کشور بازگشتند.

رسیدگی به وضعیت مجروحین آزاده و شهدای دوران اسارت

از برجسته ترین خدمات دوران دفاع مقدس که دفتر امور اسراء و مفقودین جمعیت انجام می داد، رسیدگی به وضعیت اسرایی بود که بیمار و یا جانباز بودند. با هماهنگی صلیب سرخ، تعدادی از این افراد با اسرای عراقی مبادله می شدند و به میهن اسلامی مراجعت می نمودند که با معرفی نامبردگان از طریق هلال احمر به بنیاد شهید، این افراد از مزایای خدمات بنیاد، بهره می بردند. در راستای این اقدامات، فعالیت های دیگری هم انجام می شده است. ارسال اسامی و گواهی فوت بعضی از اسرای دلاور کشور مان که در عراق در زندان های مخوف بعثی ها به شهادت می رسیدند و در همان جا به خاک سپرده می شدند .

ایجاد اردوگاه ویژه اسرا

هلال احمر در اردوگاه، کار برپایی چادر را به عهده داشت. همچنین آبرسانی، درمان اسرا و... را نیز انجام می داد. چند نفر امدادگر، پزشک یار به همراه تعدادی آمبولانس و پزشک برای درمان بیماران و مداوای مجروحان حضور داشتند. داروهای بهداشتی و نظافتی را نیز مرتب بین اسرا توزیع می کرد.