کلیه موارد به ترتیب اولویت و به صورت مختصر و مفید ارائه می گردند تا به خاطر سپاری و همچنین انجام آنها بسیار ساده باشد :

1- تهیه بسته اضطراری

2- ایمن سازی محیط

3- شناسایی نقاط امن محیط

4- سایر موارد

1- تهیه بسته اضطراری

شاید یکی از مهم ترین و در عین حال ساده و قابل انجام ترین اقدامات برای عموم، آماده سازی یک بسته اضطراری باشد. بسته اضطراری حاوی مواردی است که پس از یک زمین لرزه، می تواند افراد را در تحمل شرایط خاص به مدت 1 الی 3 روز یاری نماید، تا زمانی که نیروهای امدادی و کمک های دولتی و مردمی شرایط را بهبود بخشند .

می توانید از یک کوله پشتی و یا ساک دستی و یا هر مورد دیگری جهت تهیه بسته اضطراری استفاده نمایید .

بسته اضطراری باید در محلی خارج از منزل یا محیط کار قرار گیرد . جایی که در صورت وقوع زلزله ، دسترسی به آن آسان باشد و احتمال زیر آوار ماندن آن کم باشد. محل هایی نظیر صندوق عقب اتومبیل (در صورتی که در پارکینگ قرار نمی گیرد) و یا جعبه ای که به همین منظور در محلی مثل حیاط منزل تعبیه شده، پیشنهاد می گردد.

محتویات بسته اضطراری

الف: موارد عمومی

• آب معدنی (حداقل به تعداد 2 بطری برای هر فرد ، با توجه به فصول گرم و سرد سال)

• نان های خشک با زمان ماندگاری بالا

• بیسکوییت های ساده با زمان ماندگاری بالا

• غذاهای کنسروی، نظیر کنسرو ماهی و لوبیا (پیش از قرارگیری در بسته جوشانده شوند)

• آب نبات

• قاشق و چنگال ، چاقو، درب قوطی باز کن

• کیسه فریزر

• صابون

• چراغ قوه (ترجیحا از نوع LED) به همراه باطری اضافه

• شمع ، کبریت ، فندک ، و در صورت امکان اجاق کوچک گازی یا الکلی یا سوخت جامد

• رادیو ترانزیستوری به همراه باطری اضافه

• سوت

• آدامس بدون قند (جهت استفاده به جای مسواک)

• یک کارت حاوی شماره تلفن های مهم و شماره حسابهای شخصی

• کپی مدارک اصلی و مهم مثل مدارک شناسایی

• در صورتی که دارای نوزاد و یا فرزند خردسال می باشید، لوازم اولیه و مهم آنها

• لوازم ضروری بانوان

• داروهای خاص برای تامین نیاز چند روز (در صورتی که هریک از افراد داروهای ویژه ای را جهت بیماری یا شرایط خاصی مصرف می نماید )

• گاز استریل

• ضد عفونی کننده هایی نظیر بتادین

• باند

• چسب

• داروهای مسکن و آرامبخش

• مکمل های مولتی ویتامین و مواد معدنی

• آنتی بیوتیک

• پماد سوختگی

• قطره چشمی

• پودر ORS

• داروهای ضد ناراحتی های گوارشی

• محل خواب خود و فرزندان را بررسی نمایید. کتابخانه ها، کمد های دیواری، گنجه ها و قفسه ها، لوستر ها ، تابلوهای دیواری و سایر موارد اینچنینی ، می توانند در هنگام زمین لرزه ، با افتادن بر روی افراد خسارات غیر قابل جبرانی به بار بیاورند. تا حد ممکن محل خواب را در حاشیه امنی از چنین وسایلی قرار دهید و در صورتی که مقدور نیست، کلیه این موارد را به طور مناسبی در جای خود محکم نمایید. کتابخانه ها و کمدها را با بست های محکم به دیوار ثابت نمایید.

• شکستن شیشه ها در هنگام زلزله بسیار خطرناک است، محل خواب را از پنجره ها دور کنید و یا پنجره ها را با پرده های ضخیم بپوشانید.

• تابلوهای دیواری و آینه ها را با استفاده از مفتول و یا نخ شیرینی، بند و یا تسمه، به یک میخ دیواری محکم نمایید (تا در صورت افتادن، مورد دوم نگه دارنده آنها باشد)

• مسیر خروج از منزل در هنگام زلزله احتمالی و یا پس از آن را بازبینی کنید. آیا در این مسیر مواردی نظیر کتابخانه یا کمدها قرار دارند که واژگون شدن آنها خروج شما را غیر ممکن نماید؟ آیا در این مسیر تابلوهای دارای شیشه، تزئینات شیشه ای و یا آینه ها قرار دارند که افتادن و شکستن آنها در هنگام خروج به پاهای افراد آسیب برساند؟

• آشپزخانه یکی از خطرناکترین قسمتهای هر خانه است. به طور معمول ظروف بزرگ و سنگین و یا شیشه ای ، در طبقات بالای کابینتها قرار می گیرند. با توجه به این موضوع که خانم های خانه بیشترین زمان خود را در محیط آشپزخانه سپری می نمایند ، احتمال زیادی وجود دارد که در صورت وقوع زمین لرزه احتمالی، در آشپزخانه باشند. انتقال ظروف سنگین و شیشه ای به کابینت های پایینی ، محکم نمودن درب کابینت های بالایی برای جلوگیری از باز شدن در زمان زمین لرزه و محکم نمودن وسایلی نظیر یخچال و کمدها که می توانند در زمان زلزله واژگون گردند ضروری به نظر می رسد.

• وجود کپسول آتش نشانی در محیط ، می تواند در موقعیت های بسیاری مفید و موثر باشد.

• چارچوب درها (در صورتی که کاملا محکم باشند -نظیر چارچوبهای فلزی- و در قسمت بالایی دارای شیشه نباشند).

• کنج دیوارها (دور از پنجره های محافظت نشده)

• فاصله میان دو ستون اصلی که با یک تیر سقفی به یکدیگر متصل شده اند

• زیر میزهای محکم ، به ویژه در کناره پایه ها

• کناره وسایلی نظیر صندلی ها و مبل ها

• بسیار مهم است که خانم های خانه محل امنی را در آشپزخانه مشخص نموده باشند که دور از وسایل واژگون شدنی ، اجاق گاز و همچنین دور از کابینت هایی که احتمال سقوط وسایل آنها وجود دارد باشد.

اقدامات هنگام زلزله

همانطور که در بخش "اقدامات پیش از زمین لرزه" ذکر شد، بهتر است از قبل، محل های امنی را در منزل و یا محیط فعالیت خود (محل کار، مدرسه و ...) مشخص نموده باشید تا در صورت وقوع زلزله به آن پناه ببرید.

• از وسایلی که احتمال سقوط دارند (کتابخانه، کمد، لوستر، آینه های دیواری و یا لوازم آشپزخانه) دور شوید.

• از پنجره های دارای شیشه های محافظت نشده دور شوید.

• چارچوب های فلزی درب ها ، در صورتی که دارای شیشه بالایی نباشند، محل های نسبتا امنی به حساب می آیند. به این محل پناه ببرید و با دست خود مراقب بسته شدن درب باشید. بهتر است در میان چارچوب درب بنشینید تا تعادل خود را بهتر حفظ کنید.

• کنج دیوارها ، در صورتی که دور از پنجره ها و یا وسایل واژگون شدنی باشند، نسبتا امن هستند. به این محل پناه برده ، بنشینید ، و در حالتی که دستهای خود را دور گردن قفل نموده اید، سر را به طرف زانو برده و به وسیله دستها و بازوان از سر و گردن محافظت نمایید.

• در صورتی که میز محکمی در نزدیکی شماست، به زیر آن پناه برده، در کنار یکی از پایه ها بنشینید و با گرفتن پایه از تکان خوردن میز جلوگیری نمایید.

• می توانید با نشستن بر روی زمین در کنار صندلی ها یا مبل ها ، با دستان از سر و گردن خود محافظت نمایید.

• در صورتی که در آشپزخانه هستید، به سرعت از اجاق گاز و همچنین وسایل واژگون شدنی (نظیر یخچال) و کابینت هایی که احتمال سقوط وسایل انها بر رویتان وجود دارد دور شوید.

• در صورتی که در راه پله هستید، بلافاصله در کناره دیوار بنشینید و با قفل کردن دستها در پشت گردن و خم کردن سر به طرف زانوان، از سر و گردن خود محافظت نمایید. هرگونه حرکت در راه پله ها در زمان زمین لرزه، بسیار خطرناک تر از نشستن در یک محل است و احتمال سقوط فرد و ایجاد شکستگی را به شدت افزایش می دهد.

• در صورتی که در آسانسور هستید، در اولین طبقه از آسانسور خارج شوید.

• در صورتی که در محیط خیابان هستید، از ساختمانها دور شوید. احتمال سقوط نمای ساختمانها و یا ریختن شیشه های شکسته بر روی افراد زیاد است.

• ممکن است اتومبیل ها در اثر زلزله تعادل خود را از دست بدهند ، بنابراین مراقب حرکت آنها باشید.

• در جاده های کوهستانی، احتمال ریزش سنگ بر روی اتومبیل وجود دارد. بهتر است از اتومبیل پیاده شوید و به دقت متوجه اطراف باشید.

ب: موارد خاص، پیشنهاد می گردد با نظر پزشک، موارد ذیل را تهیه نمایید و در بسته اضطراری خود بگنجانید:

نکته 1: مقدار کلیه موارد به تشخیص شما و بر اساس تعداد افراد ، با در نظر گرفتن یک بازه زمانی 1 الی 3 روزه متغیر است.

نکته 2: توجه به تاریخ انقضای موارد، جلوگیری از قرار گرفتن آنها در محیط گرم و همچنین تعویض موارد در بازه های زمانی مشخص ضروری است.

2- ایمن سازی محیط

چه محیط منزل مد نظر باشد، چه محل کار، مدرسه و یا هر محیط دیگر ... بدون شک موارد بسیاری وجود دارند که می توانید شناسایی و به سادگی ایمن سازی کنید. در ذیل فهرستی از مهم ترین موارد قید می شوند. بدون شک شما نیز بسته به محیط خود قادر به شناسایی موارد مهم خواهید بود.

به کلیه افراد خانواده یا محیط ، طریقه قطع برق و گاز ساختمان را آموزش دهید.

3- شناسایی نقاط امن محیط

با توجه به غافلگیر کننده بودن زلزله و عدم وجود فرصت و یا امکان خروج فوری، بهتر است در محل زندگی و یا کار خود ، محل های امنی را شناسایی نمایید تا در صورت وقوع زمین لرزه بلافاصله به آنها پناه ببرید. موارد ذیل می توانند به عنوان محل های امن در هنگام زمین لرزه مورد استفاده قرار گیرند :

به کلیه افراد خانواده و یا محیط، محل های امن و نحوه استفاده از آنها در زمان زمین لرزه را آموزش دهید و این کار را با آنها تمرین کنید.

نکته : در قسمت "در هنگام زمین لرزه" به نحوه استفاده از نقاط امن در هنگام زلزله بیشتر اشاره شده است.

اقدامات پس از زلزله

1- در ص

ورتی که ساختمان شما سالم مانده است

2- در صورتی که در زیر آوار گرفتار شده اید

3- اقدامات پس از زلزله

4- ایجاد توالت

صحرایی

1- در صورتی که ساختمان شما سالم مانده

o حتی اگر از نظر شما زمین لرزه نسبتا خفیف بوده است، بهتر است از ساختمان خارج شوید. ممکن است شما با پیش لرزه یک زلزله شدید مواجه شده باشید.

o در صورتی که قصد خروج از ساختمان را دارید، به شیشه های شکسته ناشی از سقوط تابلوها، آینه ها و یا دکوراسیون منزل توجه نمایید. اگر به کفش یا دمپایی دسترسی ندارید بهتر است با استفاده از پارچه و تکه ای کاغذ یا مجله کف پاهای خود را بپوشانید تا شیشه وارد پای شما نشود.

o به بوی گاز و یا نشت سایر موارد سوختی توجه نمایید. در صورت احساس بوی گاز از روشن کردن کبریت یا چراق قوه و موارد اینچنینی خودداری نمایید.

o مراقب سیم های آویزان و یا افتاده بر روی زمین باشید. در صورت عدم قطع جریان برق، خطر برق گرفتگی وجود خواهد داشت.

o در صورتی که آتش سوزی کوچکی به وجود آمده آن را مهار نمایید تا تبدیل به یک خسارت بزرگ نشود. به این موضوع توجه داشته باشید که احتمال به موقع رسیدن نیروی آتش نشان در شرایط یک زلزله، ضعیف است.

o از آسانسور استفاده نکنید. ممکن است سیستم آسانسور آسیب دیده باشد و در میانه راه متوقف شود، و همچنین ممکن است درب آسانسور در طبقات آسیب دیده باشد و حتی در صورت عدم وجود کابیل، باز شود و خطر سقوط به داخل چاه آسانسور را به وجود بیاورد.

o ابتدا اعضای خانواده را خارج نموده، در کوچه یا خیابان خود در کنار سایر خانواده ها مستقر نمایید و سپس جهت برداشتن وسایل ضروری به داخل محل بازگردید.

o هنگام خروج ، بهتر است فردی که در جلو حرکت می کند مراقب آسیب های ساختمانی که ممکن است منجر به ریزش یا سقوط شوند باشد ، و سایر اعضا با توجه به اطلاعات و راهنمایی او از محل خارج شوند.

o جهت جلوگیری از بروز آتش سوزی، جریان های برق و گاز اصلی ساختمان را قطع نمایید.

2- در صورتی که در زیر آوار گرفتار شده اید

o چنانچه در زیر آوار مانده اید باید به خاطر داشته باشید که مهم ترین عاملی که می تواند شما را تا زمان نجات حفظ نمایید، حفظ آرامش و تسلط بر اوضاع است. با حفظ روحیه، ممکن است قادر به تحمل شرایط به مدت 2 الی 3 روز باشید، که این مدت برای رسیدن گروه های نجات و پیدا کردن شما کافی است.

o ابتدا شرایط اطراف خود را بسنجید. مقدار فضایی که در اطراف خود دارید و در نتیجه مقدار هوای قابل تنفس ، وضعیت بدن خود از نظر شکستگی ها یا زخم های احتمالی را بررسی نمایید.

o از فریاد زدن و تکان خوردن بی دلیل خودداری نمایید، این عوامل باعث تحلیل فوری انرژی شما خواهند شد. بهتر است منتظر بمانید تا فردی از خارج از آوار شما را جستجو نمایید و در آن زمان شما به وسیله فریاد یا ضربه زدن از او درخواست کمک نمایید.

o گروه های امداد و نجات به طور معمول در یک فرآیند دو بخشی، اعلام حضور و سپس توجه به صداهای احتمالی ، به جستجوی افراد زیر آوار مانده می پردازند. در صورتی که اعلام حضور آنها را شنیدید، تا پایان این اعلام منتظر مانده و سپس با فریاد زدن یا ضربه زدن موقعیت خود را اعلام کنید.

o چنانچه در دست و پاهای خود را احساس نمی کنید ممکن است این امر به دلیل آسیب دیدن ستون فقرات باشد. تا حد ممکن بی حرکت بمانید و در هنگام نجات توسط گروه های امداد نیز موضوع را به آنها اعلام کنید تا با رعایت احتیاط لازم شما را بیرون آورند.

o بسیاری از گروه های نجات از سکوت شب برای یافتن افراد زیر آوار مانده استفاده می کنند. بنابراین در صورت عدم نجات فوری، امید خود را از دست ندهید.

حفظ روحیه و تسلط بر خود، مهم ترین عامل محافظت از شما در شرایط سخت خواهد بود. با صبر و عدم اتلاف انرژی ، مطمئنا نجات خواهید یافت.

3- اقدامات پس از زلزله

o بهتر است کلیه اهالی کوچه و یا خانه های نزدیک ، در کنار یکدیگر قرار گیرند و یک گروه کوچک را تشکیل دهند. به این ترتیب حفظ امنیت جمعی و همچنین کمک به افراد ساده تر خواهد بود. توجه به این موضوع ضروری است که پس از یک حادثه بزرگ نظیر زلزله، ممکن است نیروی انتظامی بلافاصله قادر به برقراری امنیت در تمامی نقاط نباشد.

o از ایستادن بر روی آوار خودداری نمایید. ممکن است این کار سبب ریزش مجدد آوار بر روی افرادی شود که در زیر آن قرار گرفته اند.

o در صورتی که صدایی از زیر آوار می شنوید و امکان نجات آن شخص را ندارید، حتما محل را علامت گذاری نمایید.

o جهت خروج از شهر تعجیل نکنید. به احتمال قوی بسیاری از مسیرها مسدود است و همچنین به دلیل عدم استقرار نیروی کمکی، امنیت لازم برقرار نخواهد بود. با کمک محتویات بسته اضطرای و همچنین یافتن مواد ضروری ، سعی نمایید به مدت 1 الی 2 روز شرایط را تحمل نمایید تا امنیت برقرار گردد و راه ها برای عبور و مرور باز شوند.

o در صورت یافتن افراد در زیر آوار، از کشیدن آنها خودداری نمایید. این کار ممکن است به ستون فقرات آنها آسیب بزند و یا آسیبهای وارده را تشدید نموده و باعث فلج دائمی آنها گردد. سعی کنید آوار را از روی فرد کنار زده و سپس او را به آرامی بیرون آورید .

o با استفاده از رادیو ترانزیستوری موجود در بسته اضطراری، اخبار و شرایط را پیگیری نمایید.

o یافتن آب آشامیدنی سالم ، مهم تر از یافتن غذاست. از آنجا که به احتمال قوی به دلیل آسیب دیدگی سیستم لوله کشی آب شرب، جریان آب قطع خواهد شد، سعی کنید با استفاده از ظروف تمیز موجود، از پایین ترین شیر هر ساختمان (نظیر شیر حیاط) آب موجود در لوله های ساختمان را ذخیره نمایید.

مجددا تاکید می شود که فراهم سازی یک بسته اضطراری (قابل مطالعه در بخش اقدامات پیش از زلزله) ، اگرچه بسیار ساده و کم هزینه است، ولی می تواند تحمل بسیاری از سختی های پس از زلزله را آسان تر نماید.

4- ایجاد توالت صحرایی

o به دلیل آسیب دیدگی شبکه فاضلاب شهری و یا سیستم فاضلاب ساختمانها ، دستشویی های ساختمان ها قابل استفاده نخواهند بود. هرچند که به احتمال قوی دستشویی های عمومی محل هایی نظیر پارکها ، به دلیل بنا شدن بر روی سطح زمین ، تا مدتی قابل استفاده می باشند، ولی با توجه به قطع احتمالی سیستم آب، آنها نیز به زودی از کار خواهند افتاد. به همین دلیل می توان در نقاطی نظیر باغچه منازل نسبت به ایجاد توالت صحرایی اقدام نمود.

o جهت ایجاد توالت صحرایی، می توانید بسته به تعداد نفرات یک چاله در زمینی که دارای خاک مناسب است (خاک نسبتا سفت) ایجاد نمایید. سپس دو طرف چاله را با تکه های چوب بپوشانید تا محل قرارگیری پاها تشکیل شود. پس از انجام این مرحله، می توانید اطراف توالت را با استفاده از پارچه، چادر مسافرتی و یا هر وسیله دیگر بپوشانید.

o در کنار توالت صحرایی می بایست مقدار مناسبی خاک قرار گیرد، تا هر فرد پس از استفاده از توالت، مقداری خاک در چاله بریزد.

o بهتر از پس از بازه های زمانی مشخص، در محل توالت مقداری مواد ضد عفونی کننده و یا آب آهک ریخته شود.