نویسنده : زینب صادقیان
آدرس : خراسان رضوی ، خواف، جمعیت هلال احمر
تلفن : 09158309165
چکیده :
در این مقاله سعی شده است که با بررسی وضعیت زنان در پیش از انقلاب، نقش و اثر آنان را در پیروزی انقلاب و سپس تاثیر انقلاب در تحول جایگاه فکری و عملی زن در ایران را توضیح دهیم تبیین نماییم و از آنجا که انقلاب اسلامی بواسطه رهبری عالمانه و مقتدر حضرت آیت الله امام خمینیرحمه الله به پیروزی رسید اندیشه های این رهبر وارسته را در خصوص زنان و جایگاه زن در اسلام تبیین خواهم نمود .
زنان, ايـن عناصر عفاف و نجابت نه تنها در پيروزي انقلاب اسلامي سهم بزرگـي ايفـا كـردنـد, بلكه در تثبيت نظام جمهوري اسلامـي و تداوم انقلاب اسلامـي حرف نخست را زدند و با حضـور در صحنه انقلاب اسلامي, تـوطئه هاي دشمنان را در عرصه هاي گوناگون فرهنگي, نظامي, اقتصادي, اجتماعي, سياسـي و ... نقـش بـر آب سـاختنـد. در ايـن مقاله تلاش شـده است با بهره گيـري از سخنان گهربـار معمار انقلاب اسلامـي, حضـرت امـام خمينـي, نقـش و سهم بزرگ زنـان در پيـروزي انقلاب, به تصوير كشيده شـود و تلاش و منزلت ايـن بزرگواران عيان گردد. چهار عنوان «تحـول فكري و روحي زنان», «حضـور زنان در صحنه انقلاب اسلامـي», «انگيزه حضـور زنان در انقلاب اسلامـي» و «ويژگـي زنان انقلابـي» محـورهاي اصلـي ايـن تصـوير مـي باشـد
کلمات کلیدی :
انقلاب اسلامی، نقش زنان، امام خمینی (ره)
نقش زنان در قبل از انقلاب اسلامی در ایرا ن
در ابتدا به نقش زنان قبل از پیروزی انقلاب اسلامی می پردازم : تا قبل از دوران قاجاریه از حرکت جمعی زنان و نقش آنها در تحولات اجتماعی سیاسی اطلاع درستی در دست نیست. چند موردی که در کتابهای تاریخی ضبط است ، مربوط به نقش آنها در حمایت از سربازان در جنگ با دشمنان است. به طور مثال، در جنگهای طولانی ایران و عثمانی در زمان صفویه، زنان آذربایجان لباس جنگ پوشیده و وارد میدان می شدند . از این دسته نمونه های تاریخی در کتب پیدا می شود اما فعالیت چشمگیری از زنان به ثبت نرسیده است .
اما ، از زمان قاچار که مستندات بیشتری در دست هست آغاز می کنیم : آغاز حرکت جمعی زنان را باید به دو دوره تقسیم کرد . نخست دوره ای که زنان به علل نارضایتی های سیاسی اجتماعی ناشی از ضعف دولت در برابر دول استعمارگر خارجی و حکومت استبدادی داخلی به دنبال مردان و به هدایت و تشویق و تأیید آنها به نهضت های اجتماعی پیوستند و به طور مؤثری در این راه کوشیدند . آنها در این راه ، از هدفهای مردان پشتیبانی می کردند و خواسته های مشخص نداشتند (مانند نهضت تنباکو )
در دومین دوره ، زنان به فعالیت جداگانه در زمینه مسائل خاص خود پرداختند که حاکی از تحول و پیشرفت این حرکت است و نشان می دهد که زنان در این مرحله آگاهی بیشتری یافته و به عنوان یک گروه اجتماعی مؤثر فعالیت می کنند اما این فعالیت جداگانه زنان ، از تأیید و همراهی کامل مردان برخوردار نبود و مخالفان با این گونه فعالیت های زنان دست به دشمنی با این فعالیت ها زده و این حرکت را گاه دچار مشکل می کردند . البته ، این مخالفت ها با فعالیت های زنان از آن جا ناشی می شد که حرکت زنان را بدعت می دانستند
زنان ایران در نهضت مشروطیت که جامعه ایران را تکان داد ، تنها و بی اعتنا و منفعل نبودند ، بلکه همانند مردان به جنب و جوش درآمدند ، به طوری که باید گفت از این تاریخ بیداری واقعی زنان در جمعه ایران آن زمان آغاز شد.
در آذربایجان ، زمانی که سردار ملی ایران ، مرحوم ستارخان ، علیه استبداد قاجار و سلطه اجنبی قیام کرد، زنان از مساعدت معنوی و مادری به وی دریغ نکردند . بین شهدای انقلابیون جنازه 20 زن مشروطه طلب در لباس مردان پیدا شد
در دوره های بعدی فعالیت های بانوان برای حقوق اساسی تری مانند تعلیم و تربیت دنبال می شد که این فعالیت ها بیشتر خودجوش بوده است . فعالیت زنان در ایران در ایران پس از جنبش مشروطیت همان شیوه ای بود که مردان انتخاب کرده بودند مانند : ایجاد انجمن ها ، انتشار روزنامه و مجله ، تاسیس مدارس
در ادامه فعالیت بانوان اولین مدارس دخترانه تشکیل می شود سازمانهای زنانه ایجاد می شود و نشر اعلامیه و شب نامه مخصوص بانوان در اوایل دوره مشروطه از آثار برجسته مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان در این زمان می باشد .
نکته دیگری که باید در نظر داشت آنکه این دگرگونی ها بیشتر در شهرهای بزرگ بود . اکثریت زنان ایران که در روستاها زندگی می کردند ، در همان ساخت اجتماعی خود باقی بودند . در نتیجه این تغییرات و دگرگونی بیشتر در شهر ها بود و زنان روستایی از آن بیخبر بودند .
فعالیت های بانوان با دامنه وسیع تر از دوره پهلوی آغاز شد دوران پهلوی از زنان به عنوان عناصر نوگرایی استفاده می شد ؛ کشف حجاب یک نمونه بارز آن بود . شایان ذکر است که در ابتدای فعالیتهای زنان همواره سعی می شد که رنگ و بوی مذهبی آن حفظ شود ، به طوری که در سرلوحه اساسنامه اولین جمعیت زنان ایران، یعنی نسوان وطنخواه، تأکید بر حفظ شعائر مذهبی در نظر گرفته شده بود .
در دوران پهلوی تغییرات زیر حاصل شد : دگرگونی در مناطق روستایی ، افزایش شهر نشینی، مهاجرت از روستاها به شهرها در دوران پهلوی و......... وابستگی اقتصادی زنان را به مردان بیشتر شد . با برنامه های اصلاحات ارضی و معیارهای نوگرایی ، بهبود وضعیت زنان در روستاها اتفاق نیفتاد . درصد بیسوادی بالا و نزدیک 83 درصد از زنان ایران بیسواد بودند . ازدواج در سن پایین رواج داشت . در پی مهاجرت مردان ، زنان نیز روستاها را ترک کردند و جمعیت حاشیه نشین شهرها را تشکیل دادند . این جمعیت اولین گروهی بود که به انقلاب پیوست . این زنان در زندگی اقتصادی وابسته به شوهر، بدون نقش تولیدی ، وضعیت محدود اجتماعی را تجربه کردند . آنها با آمدن به شهر، شبکه اجتماعی و ارتباطی خود را از دست دادند . با فشار مصرف شهری مواجه شدند . با دگرگونی وضعیت اقتصادی مردان، انزوای این زنان بیشتر شد . وضعیت زنان شهری هم دگرگون شد . مسجد و مسائل مذهبی برای آنها فرصتی برای بازگشت به خویش بود .در دوره پهلوی ، میزان تعلیم و تربیت و اشتغال زنان افزایش یافت ، اما تغییر عمده در وضعیت زنان به وجود نیامد .
در 1341، حق رأی به زنان اعطا شد در پی آن ، تعدادی به نمایندگی مجلس انتخاب شدند . گروهی نیز به مقامهای بالا از جمله وزارت هم رسیدند ولی بیشترین مشاغل خاص گروه های بالا اجتماع بود . مشارکت در سطح توده هیچگاه به معنای واقعی اتفاق نیفتاد . بین دو الگوی زن مدرن غرب گرا و زن سنتی با چادر یک قشر بینابینی تشکیل شد که غرب گرایی را نمی خواست ، ولی در عین حال ، تحصیل کرده بودند و اشتغال داشتند . این قشر جدید کاملا سیاسی بودند ، احساسات ضد غربی داشتند مبارزه علیه زن غرب زده بخشی از مبارزه آنان بود . این قشر نیز به خیل طرفداران انقلاب اسلامی پیوست . در کنار آن، بسیاری از زنان تحصیل کرده غرب که تأثیر استثمار غرب را تجربه کرده بودند نیز جای گرفتند. همه عوامل منجر به سیاسی شدن توده عظیمی از زنان شد که محیط مناسبی را برای شرکت زنان در فرایند انقلاب اسلامی فراهم کرد
دهههای آخر قرن بیستم میلادی ، همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی ، عرصه حضور چهرههایی متفاوت و گاه متضاد از زنان در ایران بود . عظمت و وسعت تحولات انقلاب اسلامی ایران زمانی مشخص میشود که ساختار فکری و نحوه عملکرد این چهرهها تبیین شود . در دهه هفتاد میلادی ، هم زمان با اوجگیری موج سوم تمدن بشری ، تقابل دو قشر سنتی و متجدد در جهان بالا گرفت . قشر «سنتی» نمادی از علاقمندان به پایبندی به سنن و آداب و رسوم گذشته ، اعم از صحیح یا نادرست است ، به طوری که آنها به تحولات جامعه توجهی نداشته و با هر گونه تغییر و تحول در شرایط به روال معمول مخالف هستند. اما قشر «متجدد» پیرو تحولات جدید و تابع مقتضیات آن است و از آنجا که خاستگاه این تحولات «غرب» است به ناچار این قشر نیز مطابق فرهنگ غرب رفتار میکند و با تحولات متعدد و نوین آن متحول میشود، اگر چه آن تحولات موافق با معیارها و ارزشهای اخلاقی ، سنتی و دینی وی نباشد . کشور ایران و به خصوص زنان ایران نیز از این روال مستثنی نبودند و فضای فرهنگی - اجتماعی حاکم بر کشور در آن دوران چنان بود که بیشتر زنان یا بی قید و شرط از «غرب» پیروی میکردند و یا در چنبره آداب و رسوم غلط اسیر بودند . عنوان «زن سنتی» در دوران رژیم پهلوی گروه عظیمی از زنان ایران را در بر میگرفت. ابعاد و محدوده عملکرد این گروه را سنت و آداب و رسوم رایج معین میکرد. ظاهر و پوشاک ، رفتارهای اجتماعی و فکر و اندیشه ایشان به شدت تحت تاثیر سنت بود و از آنجا که سنن ایرانی با آداب اسلامی پیوندی عمیق و تاریخی دارد ، اغلب این زنان نیز بنا بر سنت اجداد خویش حجاب را رعایت و از احکام اسلام پیروی میکردند ، بی آنکه تفاوتی بین سنتهای غلط و خرافی و احکام و آداب دینی بگذارند و باز بی آنکه آگاهی و شناختی نسبت به حقیقت و منشا هر یک از این دو داشته باشند. در نظر این گروه آداب و رسوم مربوط به «عید نوروز» همان قدر مقدس و لازم الاجرا بود که آداب و سنن مربوط به «ماه رمضان»
تقلید از سنتهای نادرست و پیروی ظاهری از آیین اسلام ، بی هیچ معرفتی از حقیقت دین ، بزرگترین مانع برای حضور و رشد زن سنتی در جامعه بود. زن سنتی اگر چه در برابر تغییرات مورد نظر شاه مقاومت میکرد اما به اصلاح جامعه و پیاده کردن اهداف اساسی اسلام نیز نیازی نمیدید . غل و زنجیری از سنتهای نادرست به دست و پای این زنان بسته شده بود و همین امر مجال هر گونه رشد فکری ، شکوفایی ، پویای و مبارزه را از ایشان سلب میکرد . به همین سبب در زمینههای مختلف اجتماعی اثری از زن سنتی دیده نمیشود زیرا اینان از فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی کاملا دوری میکردند و به بیان بهتر اصلا توان حضور در این عرصهها را نداشتند و همین امر چهرهای ذلیل و ناتوان از زن سنتی - مذهبی را ترسیم میکرد به گونهای که حتی تا چند سال پس از پیروزی انقلاب حضور یک بانوی تحصیلکرده محجبه در عرصههای علمی ، اقتصادی یا اجتماعی موجب شگفتی میشد.
گروه دیگر زنان دوران رژیم پهلوی زنان «متجدد» یا «فرنگی مآب» بودند که بدون هیچ قید و شرطی از فرهنگ غرب پیروی میکردند . این گروه زن غربی را الگو قرار داده و سعی میکردند که با زن غربی همگام و هماهنگ و منطبق باشند .
حضرت امام خمینیقدس سره در این باره میفرمایید :
یکی از امور دیگری هم که باز من گفتهام این است که ما را جوری بار آورده بودند که یا باید فرنگی مآب باشیم یا هیچی. یک نفر جوان، یک نفر خانم اگر سرتا پایش فرنگی مآب است ، این معلوم میشود خیلی عالی مقام است و اگر چنان چه مثل سایر مسلمانها است ، این خیلی عقب افتاده است. زن متجدد پس از کشف حجاب رضاشاه در ۱۷ دی ۱۳۱۴ متولد شد و «خدا میداند که به این ملت ایران چه گذشت. در این کشف حجاب ، حجاب انسانیت را پاره کردند.»
هدف از کشف حجاب برداشتن موانع از سر راه رشد و ترقی و تحصیل زن نبود ، هر چند که به ظاهر در تمامی زمینههای تحصیلی در مقاطع مختلف تا سطوح عالی، در زمینههای کاری و شغلی، در امور هنری اجتماعی و... راه برای او هموار بود اما آنچه که ارزش و ملاک برتری شمرده میشد و بلندگوهای نظام شاهنشاهی آن را تبلیغ میکردند در درجه اول ظاهر و جسم زن بود : «شاه برای زنان این خاصیت را قائل بود که میگفت : زن باید فریبا باشد . » شرکت در مسابقه «دختر شایسته» و به بیان روشنتر «ملکه زیبایی» و برگزیده شدن در این مسابقه، آرزوی بسیاری از دختران متجدد بود، مسابقهای که در آن ملاک نه کمال و هوش و حکمت و عقل و اندیشه که زیبایی چشم و لب و اندازههای بدن بود
مفهوم آزادی زن در آن دوران ، بیش از آن که حوزههای انسانی و اخلاقی را در برگیرد و راه رشد و ترقی زن را فراهم کند ، زمینه ساز بهره برداری سهلتر و بردگی بیشتر زن شد : «ما دو قسم آزادی داریم که یک قسم مفیدش در غیر زمان این دو جنایتکار بود و در زمان اینها این قسم از آزادی به کلی ممنوع بود و آن آزادی که آنها میخواستند که زنها آزاد باشند که هر جوری بزک بکنند و بیایند توی خیابانها و با جوانها خدای نخواسته چه کنند. آن را آزادی قرار داده بودند.» زن در این دوران تبدیل به «شیء» ای شد که به نام آزادی استفاده از آن به سهولت امکانپذیر گردید . کاربرد زنان در حوزه اقتصاد بسیار مطلوبتر از مردان بود چرا که زن نیروی کار ارزانتر و فرمانبردارتر از مرد ، در تولید و صنعت است ، نیرویی که پس از استفاده از توان فکر و بازویش او را تحت تاثیر مد و تجمل قرار میدادند تا از یک سو هم خود مصرف کننده تولیداتش باشد و هم راحتتر از زن سنتی مورد بهره برداری جنسی قرار میگرفت . در این میان تنها گروه اندکی از زنان بودند که با معرفت حقیقی از دین و نیز تکیه بر آیین اصیل ملی از زمینههای فراهم شده بهترین استفاده را کردند . «زن مسلمان ایرانی» که در دوران ستم شاهی در اقلیت قرار داشت با حضور در صحنههای جهاد و مبارزه ، همگام با مردان با طاغوت مبارزه میکرد ، شهید میشد و یا زندان میرفت«امروز زنان آزاده ما زندانها را پر کردهاند.» و یا عرصههای علم و حکمت را در مینوردید که نمونه بارز آن عالمه مجتهده بانو امین رحمهالله علیها بودند . و زنان ایران با چنین ساختار فکری و عملی در آستانه بروز انقلاب اسلامی قرار گرفتند ، در حالی که هر یک از این گروهها از سوی خیل عظیمی از هم فکران مرد خویش حمایت میشدند .
تاکنون در رابطه به جایگاه تاریخی فعالیت های زنان اشاره کردیم و ضمن بررسی فعالیت های زنان در دوره قاچار و پهلوی در خصوص فعالیت های زنان در زمان انقلاب با استفاده از دیگاه های حضرت آیت الله خمینی قدس سره توضیح دادیم حالا به بررسی ارزش ها زنان می پردازیم :
گذشته از عوامل اقتصادی اجتماعی و پیشینه تاریخی که به آن اشاره شد مجموعه اصول اعتقادی و قانونی زنان نیز یکی از گزینه های مهم و تاثیرگذار در مشارکت زنان می باشد . از جمله اصول اعتقادی و قانونی زنان می شود به موارد زیر اشاره کرد :
الف ) قرآن کریم و احکام اسلام؛
ب ) نظریات امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری
ج) قانون اساسی کشور
قرآن کریم مهم ترین منبع مشروعیت حقوق سیاسی زنان به شمار می آید. قرآن در سوره ممتحنه آیه 12 بیان می کند
«یا ایها النبی اذا جاءک المؤمنات یبایعنک علی ان لا یشرکن بالله شیئا و ... فبایعهن ...»
ای پیامبر، هنگامی که زنان نزد تو آیند و با تو بیعت کنند که چیزی را شریک خدا قرار ندهند و ... با آنان بیعت کن.
بیعت ، تعهد و پیمان ملت با رهبر در پیروی از او و سرپیچی نکردن از دستوراتش است . در روز فتح مکه ، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در کوه صفا از مردان بیعت گرفت . آنگاه که زنان برای بیعت شرفیاب شدند ، این آیه شریفه بر رسول خدا نازل شد پس از دیدگاه اسلام زنان صلاحیت دارند دوشادوش مردان در امور سیاسی اجتماعی و سرنوشت ساز اظهار نظر کنند و در حد توان برای انجام مسؤولیت سهم بگیرند و دخالت نمایند همچنین آیه شریفه «و لهن مثل الذی علیهن بالمعروف» ( سوره بقره آیه 228) حاکی از آن است که برای زنان همانند وظایفی که بر دوش آنها می باشد ، حقوق شایسته ای قرار داده شده است.
هر چند می توان گفت که در مکتب اسلام گرچه زن و مرد دارای ارزش وجودی مساوی هستند، اما با توجه به فطرت انسانی هر یک وظایف آنها متفاوت است. شک نیست که لازمه اشتراک زن و مرد در حیثیت انسانی و برابری آنها از لحاظ انسانیت، برابرای آنها در حقوق انسانی است. اما تشابه آنها در حقوق را می توان بدین ترتیب بیان کرد که در اسلام بر اساس خلقت این اصل که زن و مرد مشابه هم آفریده نشده اند ، اصل تشابه حقوق مطرح نمی شود، اما مساواتی به حکم عدالت وجود دارد
تاریخ صدر اسلام نیز بیانگر ایفای نقشهای سیاسی زنان است. غیر از مشارکت مستقیم و بسیار مؤثر حضرت خدیجه که در پایگیری و انتشار اسلام مؤثر بود و شخص وی حامی مادی و معنوی پیغمبر (ص) به حساب می آید، بعضی از دیگر همسران پیغمبر (مانند عایشه) نیز نقش سیاسی مؤثری داشتند. همچنین در نخستین و دومین مهاجرت مسلمانان به حبشه به منظور حفظ جان و عقیده، زنان نیز به حبشه مهاجرت کردند.
بنابراین، در صدر اسلام، مشارکت زنان در حیات جامعه وجود داشته است البته ، همان طور که سایر تعالیم اسلام در طول زمان نتوانست به معنای واقعی متبلور شود، شرکت زنان در حیات سیاسی جامعه نیز دستخوش سوء ظن گردید. به دلیل تعدی و آزار سلاطین و جباران دستگاه های حکومتی که محیط های پر از فتنه و فساد را برای زنان فراهم کرده بودند، کم کم نقش زنان در جامعه اسلامی از بین رفت .
به هر حال، شک نیست که اسلام احترام ویژه ای برای زنان قائل است . اولین کسی که اسلام را قبول کرد، یک زن بود. اولین شهید راه اسلام یک زن بود. تنها فردی که در کعبه دفن می باشد ، یک زن است و وارث پیامبر صلی الله علیه و آله نیز دخترش حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است که پیامبر صلی الله علیه و آله بر دستش بوسه زده و او را «ام ابیها» خطاب می کند
قرآن و روایات سرشار از اهمیت به بانوان و جایگاه آنهاست .
ويژگي زنان انقلابي :
زنان مسلمان و انقلابـي كه با جهاد در راه خدا , سلطنت 2500 ساله طاغوت را سـرنگون كـردند و تاريخ را دگـرگـون ساختنـد , از منظر حضـرت امـام خمينـي داراي ايـن خصـايل ارزنـده بـودند
شيردل و شجاع ما همگـي مـرهـون شجـاعتهاي شمـا زنـان شيـردل هستيـم.
مظهر حجب و عفاف
همينها كه مظهر عفاف هستنـد , در نهضت پيشقـدم بودند .
مظهر خلوص
زنان مسلمـان در انقلاب اسلامـي پيـش از مـردان اخلاص داشتنـد. از ايـن رو ارزش اعمـال آنـان نيز بيشتـر بـود .
از طبقات محروم و جنوب شهرها
زنان انقلابـي از طبقـات محـروم و مستضعف و به اصطلاح جنـوب شهري بودند
ايـن زنهايي اطراف شهر قـم و زنهاي جنوب تهران و زنهاي جنـوب همه شهرستانها جنـوب به معناي اينكه شما (غرب زده ها) مـي گـوييد اينها از طبقه پاييـن هستند اينها حقـوق بشر را مي دانند و عمل مـي كننـد ... شمـاهـا چه كـرده ايـد ؟
تربيت شده اسلام
آنها كه قيام كرده انـد, هميـن زنهاي محجـوبه جنـوب شهر قـم و ساير بلاد اسلامي بـودند. آنها كه به تربيت آريامهري تربيت شدند, ابـدا در ايـن امـور دخالت نداشتنـد. آنها تربيتهاي فاسـد شـده بـودند از تربيتهاي اسلامـي آنها را دور نگه داشتند. اينهايي كه تـربيت اسلامـي داشته اند, خـون دادند, كشته دادنـد, به خيابانها ريختنـد, نهضت را پيـروز كـردند .
نظریات امام خمینی (قدس سره)، مقام معظم رهبری در خصوص زنان
مجموعه بیاناتی که امام خمینی (قدس سره) در فرایند پیروزی و سپس استقرار نظام جمهوری اسلامی درباره مشارکت سیاسی زنان ابراز کردند ، نقطه شروعی در مباحث مربوط به این قضیه پر اهمیت است. از نظر ایشان: «از بابت حقوق انسانی تفاوتی بین زن و مرد نیست؛ زیرا هر دو انسان اند و زن حق دخالت در سرنوشت خویش را همچون مرد دارد. در بعضی موارد، تفاوتهایی بین زن و مرد وجود دارد که به حیثیت انسانی آنها ارتباط دارد
همچنین ایشان می فرمایند: «زن باید دارای حقوق مساوی با مرد باشد. اسلام بر تساوی زن و مرد تکیه کرده است و به هر دو آنها حق تعیین سرنوشت داده است. یعنی اینکه باید از همه آزادی ها بهره مند باشد. آزادی انتخاب کردن، انتخاب شدن، آزادی آموزش خویش و کارکردن و مبادرت به هر نوع فعالیت اقتصادی ایشان مکرر زنان را تشویق به شرکت در انتخابات می کردند .
مقام رهبری نیز در مناسبتهای مختلف نسبت به مشارکت زنان در صحنه اجتماعی و سیاسی عقیده مثبت خود را ابراز کرده اند
اسلام می خواهد رشد فکری، سیاسی و علمی زنان به حد اعلا برسد وجودشان برای جامعه حداکثر استفاده را داشته باشند... ما بر اساس تعالیم عالیه اسلامی، در خصوص مسئله زنان معتقدیم که در هر جامعه بشری زنان مقررند در حد خود در زمینه های پیشرفتهای علمی اجتماعی سیاسی و مسئله سازندگی تلاش کنیم و مسئولیتی به عهده بگیرند و باید در این زمینه فرصتهای لازم را کسب نمایند
زنان ايـن عنـاصـر فضيلت و ارزشهاي الهي داراي بـركـات زيـادي هستند و به عنـوان نيمـي از جامعه بشريت, همـواره بيشتريـن بار مشكلات را بـر دوش مي كشند و نـوعا شـريك غم خانـواده مـي باشنـد
اسلام برخلاف جـوامع و تمدن جاهلـي كه زنان را حقير و ضعيف و دون شمرده و آنان را در خـدمت ابتذال و فساد گـرفته بـود, به زنان ، شخصيتـي باكرامت و مقامي والا بخشيد . ايـن مقام و منزلت , تـوإم با فـداكاري و ايثار, در پـرتـو انقلاب اسلامـي تجلـي يافت و عطر شكـوفايي ايـن مـوجـود بزرگـوار و بافضيلت, جهانيان را به شگفت آورد, تا آنجا كه از سـوي خبرگزاريها و تحليل گران, انقلاب اسلامي به انقلاب چادرها نام گرفت
زنان مسلمان از حالت بـي اعتنايي بيرون آمدند و نسبت به سرنـوشت خـود و خـانـواده خـويـش و اسلام احسـاس مسـووليت كـردند
در این قسمت بیانات حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری بر اساس عناوینی جدا مورد بحث و بررسی قرار می گیرد :
تحول فرهنگی :
در تهاجـم فرهنگـي غرب , زنان را در مسلخ «فروش كالا» و «فساد و فحشا» قربانـي كرده و ايـن مركز عطـوفت و فضيلت را به گرداب ابتذال كشانده بـودنـد. در طـول پنجاه سال سياه استكبـار دست و پـا مـي زدنـد . رضـاخـان ايـن مهره استعمــاري و استبدادي, خشـن ترين شيوه را در اشاعه فرهنگ مبتذل غرب, در قالب كشف حجاب به كار برد اسلام و انقلاب آمـد و زنان را از ايـن منجلاب فرهنگـي نجات داد و آنان را به اخلاق اسلامـي و حجـاب و عفاف و فضيلتها آراسته ساخت«ايـن اسلام كه در ايران زنده شد, آن خـدمتـي را كه به بانـوان كرده است و خواهد كرد , ارزشش به اندازه اي است كه نمي توانيـم ما توصيف كنيـم . اگر نبود اين انقلاب و نبود ايـن تغيير و تحولي كه در ايران واقع شـده بـود , بعد از چنـد سال ديگـر اثـري از اخلاق اسلامي در ايران نبود
بنيانگذار انقلاب اسلامـي خطاب به روشنفكـران مـرتجع و دلباختگان بـي بنـد و بـاري و ولنگـاري غرب فـرمود :
آيا زنها در ايران ديگر كنار رفتند به كلـي, يا همـدوش مردها در كارهاي سازنده داخل انـد؟ شما مـي خـواهيد كه زنهاي اينجا هـم بـي بند و بار باشند, هر جـور مـي خـواهند باشنـد؟ ايـن برخلاف آن تحـولـي است كه در خـود زنها پيـدا شـده است.
ميل به مبارزه
رها سـاختـن زنـدگـي آرام و بـي درد سـر و روي آوردن به زنـدگـي پرمخاطره و مبارزه با طاغوت يكي از تحـولاتـي بـود كه خداوند در وجود زنها به وجـود آورد. آن ترس و وحشتـي كه از طاغوت داشتند, از ميـان رفت و شجـاعت و شهامت جـاي آن نشست. زنـان مسلمـان از چكمه پـوشان و سـرنيزه هـاي گـارد شـاهنشـاهـي واهمه اي به دل راه نمي دادند و از زخمي و كشته شـدن نمـي هراسيدنـد. امام راحل ايـن گونه اين تحول را بيان مي كند:
خـداوند قلبها را از آن وحشت بيرون آورد, از آن وحشتـي كه از ايـن رژيمها همه داشتنـد , از آن وحشت بيـرون آورد و به جـاي آن تصميـم و شجاعت به ايشان داد, به طوري كه زنها, بچه ها و مردها, همه به مبارزه برخاستند. كـي سابقه داشت كه زن در مبارزه بيايد مقابل توپ و تانك بايستد؟ ايـن يك تحول روحي بود كه خداي تبارك و تعالـي در ايـن ملت تحـول را ايجـاد فـرمود .
تحول اجتماعي
زنان در انقلاب اسلامـي شيفته كمك رسـانـي به محـرومان و مستضعفان بـودند و به شـوق ياري رساندن به كشاورزان و قشر محروم جامعه و شركت در جهادسازندگـي سر از پا نمـي شناختنـد. حضرت امام خمينـي (ره ) فرمود :
در ايـن جهادسازندگـي كه گاهي وقتها مـي بينـم خانمها رفتند و مشغول شـدنـد, خـوب, البته از خـانمها ســـاخته نيست كه مثل يك رعيتي, مثل اشخاصي كه ورزيده اند , در امـور كار كنند , لكـن همان رفتنشان در بين آن رعايا و بيـن كشاورزان, همان رفتـن و اشتغال پيدا كردن, به همان مقداري كه مي تـوانند, ايـن باعث مـي شـود كه قـدرت آنها چنـد مقـابل بشـود. وقتـي آنها ببيننـد كه از شهرها خانمهاي محصل, خانمهاي محترم آمـدند و در دهات مشغول كمك هستند به برادرهاي خـودشان, قدرت آنها چند مقابل مي شود و ايـن يك عمل بسيار ارزشمند است ولو عمل خـودش به حسب حجمـش كوچك باشد, لكـن حجم معنوي خيلي زياد است.
استقلال , آزادي , جمهوري اسلامي
شعار زنـان مـا در انقلاب اسلامـي سه كلمه بــود: استقلال, آزادي , جمهوري اسلامي. آنان خواستار استقلال بـودند و مـي خـواستنـد زيـر سلطه هيچ كشـور و قدرتـي نباشند و مي خـواستند آزاد باشند; يعني در سايه اسلام زيست كنند; بنده خـدا باشند و عبـد و ذليل ديگران نباشند . جمهوري اسلامي يعني حكـومتـي بر اساس اسلام ناب محمدي(ص) مي خواستند كه اركانـش را تـوحيد و عدل الهي تشكيل داده باشد, و ولايت خـدا و پيـامبـر بـر آن حـاكـم گـردد. امـام راحل فـرمـودند :
زن و مرد زحمت كشيد به خيابانها ريخت , جـورها كشيـد خـونها داد كه اسلام را زنده نگه دارد, براي اسلام خـون داد , براي شهادت داوطلب شـد , ... آنكه به او رإي داد ملت مـا , جمهوري اسلامـــي بود اسلام مورد نظر بود
الگـوپذيـري از حضـرت زهـرا(س) و زينب كبرا(س)
زنان مسلمـان ايـران بـا اقتـدا و الگـوپذيـري از حضـرت فـاطمه زهـرا(س) و دخت بزرگـوارش زينب كبـرا(س) وارد نهضت شـدنـد و در مقابل طاغوت ايستادند و از اسلام و قرآن دفاع كردنـد.
حضـور زنـان در صحنه انقلاب اسلامـي
حضور پرشـور در صحنه انقلاب اسلامي از افتخارات بزرگ زنان مسلمان ايـران اسلامـي است. آنـان در همـان روزهـاي نخستيـن انقلاب وارد ميدان مبارزه شدند و با جهاد خـود قدم به قدم , انقلاب اسلامـي را ياري كردند . زنان با عزمـي استـوار عليه طاغوت و استكبار جهاني به صحنه مبارزه آمـدند و ديـن خـود را نسبت به اسلام و انقلاب به خـوبـي ادا كـردنـد. امـام خمينـي خطـاب به بـانـوان فـرمــود :
شما خـواهران در ايـن نهضت سهم بسزايي داشته ايد. «شما سهم بزرگـي در نهضت اسلامي ما داريد. شما در آتيه براي مملكت ما پشتـوانه هستيد.»
پيشگام در انقلاب اسلامي
زنان در انقلاب اسلامي, پيشگام و جلـودار نهضت بـودند و پيشاپيـش مردها در صفـوف تظاهرات خياباني عليه نظام طاغوت حركت مي كردند. زنان مسلمان در تمامي نهضتها و حركتهاي اسلامـي پيـش قدم بـودند
در مسإله تنباكـو پيش قدم بـودند. در مسإله مشروطيت پيـش قدم بـوده اند و بحمدالله زنها در ايـن جمهوري اسلامـي چنانچه در همه مسـايلـي كه عمـومـي پيـش آمـده است, بـراي ايـران پيـش قــــدم بوده اند
در مملكت ما ايـن طـور شـد كه بانـوان همـدوش بلكه جلـوتر از مردها از خانه ها بيرون آمدند و در ايـن راه اسلامـي زحمت كشيدند و رنج ديدند , جـوان دادند , شوهر دادند , برادر دادند , معذلك رنج كشيدند , عمل كردند , پشتيباني از اسلام كردند و مردها هـم به تبع زنها اين كار را كردند.
نقش هدايتگري و تشويق مردها
زنها در انقلاب اسلامي نقـش هدايتگري داشتند و با حضور خـويـش در صف مقـدم تظاهرات, انگيزه قيام و حضـور در تظاهرات و مقابله با طـاغوت را در مـردهـا و جـوان ها به وجـود آوردند
مردهاي ايران از مخدرات ايران, از بانـوان ايران عبرت گرفتند و تعليم گرفتند
بانـوان عزيز ما اسباب ايـن شدند كه مردها هـم جرإت و شجاعت پيـدا كننـد. مـا مـرهـون زحمـات شمـا خـانمها هستيـــم.
به واسطه حضـور زنان در صحنه, غيرت مردانگي و احساسات در مردان بـرانگيخته مي شـود و هميـن مـوجب مـي شـود سستـي و تـرس را كنار بگذارنـد و بـا شجـاعت قـدم در ميـدان بگذارنـد. امام فـرمـود: «در مـردها يك حسـي است كه اگـر ببيننـد زنها بيـرون آمـده از خـانه هـا بـراي يك مقصـدي, اگـر قـوه شـان يكـي بـاشـد, ده تــا مي شود.»
ايثار جان و فرزند
بچه هاي خـردسـال در آغوش مادران, بـا اسلحه دژخيمان شاه پـرپـر مي شدند, و جوانان و نوجوانان در پيش رويشان بر زميـن مي افتادند و خـون سرخ شهيدانشان سنگ فرشهاي خيابان را رنگيـن مـي ساخت, اما آنان چون زينب كبرا(س) تـن به رضاي خدا داده و پرصلابت و استوار در مقابل ستمگران مـي ايستادند و با ايثار جان و فرزند و صبر در مصيبتها, احسـاس رضـايت در انجـام وظايف خـويـش داشتند
امام راحل ايثارگـريهاي ايـن قشـر از جامعه را ايـن چنيـن بيان مي دارند :
شما در چه تاريخي چنيـن ديده ايد؟ امروز زنهاي شيردل طفل خـود را در آغوش كشيـده و به ميـدان مسلسل و تـانك دژخيمـان رژيـــم مـي روند. در كدام تاريخ چنيـن مردانگـي و فـداكاري از زنان ثبت شده است
در تظاهرات خياباني , زنان ما بچه هاي خردسال خـود را به سينه فشـرده, بـدون تـرس از تـانك و تـوپ و مسلسل به ميـدان مبـارزه آمده اند
ايثار مال
زنان در ايثار جان و فرزند در انقلاب پيشقـدم بـودنـد . در ايثار مال هـم بر مردان سبقت جسته بـودند. آنان آنچه ذخيره داشتنـد و با قناعت جمع كرده بودند, در طبق اخلاص گذاشته, تقديـم مستضعفان و محرومان كردند. امام چه زيبا زنان مـومـن و عفيف را در ايثار مال معرفي مي كند
زنان ايران, هم مجاهدات انسانـي عظيـم كرده اند و هـم مجاهدات مالي. ايـن طبقه محترم زنها كه در جنوب تهران و در شهر قم و در سايـر شهرها هستنـد, هميـن خانمهاي محجبه, همينها كه مظهر عفاف هستند , در نهضت پيشقدم بودند و در ايثار مال هـم پيشقدم ايثار كردند جـواهرات و طلاهايي كه دارند براي مستضعفيـن دادند. عمده در ايـن امـور آن قصـد پاك است .
خـداوند شما مـومنات را حفظ كند كه در نهضت اسلامـي خط كافـي داشتيد, و الان هـم براي مستمندان كمك كرديد و كمكهاي شما بسيار باارزش است. كمكهاي بانوان ارزشـش چند برابر كمكهاي مردان است. خداوند شما را حفظ كند .
اينها طلاهـاي خـود را كه ذخيـره 50 سال , 20 سال , 30 سـالشـان بـود آمـدند بـراي مستمندان دادنـد. شما چه كـرديـد؟ شماها چه كرديد
پشتوانه انقلاب و اسلام
چنـانچه پيشگـامـان انقلاب يعنـي آنـان كه سهم بزرگــي در انقلاب داشتنـد و بـا ايثار جان و فـرزنـد و مال, گـوش به فـرمان امام خميني بـوده و در تمامي صحنه هاي انقلاب اسلامي حضـور داشته , ايـن حضـور را تداوم بخشند و سستـي و بـي اعتنايي به خـود راه ندهند ، يقينـا انقلاب اسلامـي بيمه خـواهـد شـد بنيانگذار انقلاب اسلامـي بارها ايـن مسإله را بيان داشته و از زنان به عنـوان پشتـوانه انقلاب و اسلام ياد كردند: ملتـي كه بانـوانـش در صف مقدم براي پيشبـرد مقـاصـد اسلامـي هست , آسيب نخـواهـد ديد
انگيزه حضـور زنـان در انقلاب اسلامـي
زنان و مـردان مسلمان در ايـران با انگيزه الهي انقلاب كـردنـد. آنان خـواستار حكـومت اسلامـي و احياي اسلام ناب محمدي(ص) و زنده شـدن نام قرآن و ائمه اطهار(ع) بـودند. از ايـن رو با نام فاطمه زهرا(س) و زينب كبرا و امام حسيـن(ع) به خيابانها مـي ريختنـد و تظاهرات راه مي انداختند
عشق به اسلام و قرآن
كسـي زنان مسلمان را مجبـور نكـرده بـود كـودكانشان را در آغوش گرفته , در مقابل تـوپ و تانك و مسلسلهاي رژيـم طاغوت بايستنـد . آنان به خاطـر مقام و قـدرت و رياست , خـود و فرزنـدانشان را در معرض خطـر قرار ندادنـد , بلكه عشق به اسلام و قـرآن و پيشـوايان معصـوم بـود كه آنان را به صحنه كشاند. عشق به فاطمه زهرا(س) و زينب كبـرا بـود كه زنان مسلمان ما را انقلابـي كـرد. امام راحل انگيزه زنـان مسلمـان را عشق به اسلام و قـرآن بيـان داشته است
ملت ما عاشق اسلام بـود كه در همه اطـراف بـا دست تهي سينه هاي خودشان را سپر كردند, جـوانهاي خودشان را بردند در ميدان, زنها و مردها رفتند و مبارزه كـردند و پيروز شـدنـد خانمها بـراي اينكه يك چيزي مثلا دستشـان بيايـد يا فـرض كنيـد كه صاحب منصب بشـوند ؛ نمـي آيند بيرون, خـودشان و بچه هايشان را به كشتـن بـدهنـد. ايـن اسلام و قرآن است كه خانمها را آورده است بيرون و همدوش مردها بلکه جلـوتر از مردها وارد در صحنه سياست كرد. ايـن قدرت ايمان است كه شماها را به خيابانها كشيد و بانـوان را به خيـابـانها, و ارزش عمل همين است .
نقش زنان در پیروزی انقلاب اسلامی ایران
به واقع انقلاب اسلامی ایران که در سال ۱۳۵۷ به پیروزی رسید ، جنبشی بود که در پانزده خرداد ۱۳۴۲ آغاز شد . زن مسلمان ایرانی نیز در این سالهای آتش زیر خاکستر، همگام با مردان در جهاد و مبارزه با طاغوت بود و هر چه به سال ۱۳۵۷ نزدیک میشد بر تعداد و بر شدت فعالیت این زنان افزوده میشد . با شعله ور شدن آتش انقلاب ، زن مسلمان نیز که تا پیش از این با فعالیتهای مخفی و به عنوان مادر شهید و یا همسر مبارزین در بند با رژیم شاه مبارزه میکرد ، به خیابانها آمد ؛ با چادر مشکی، با فرزندش که او را در بغل گرفته بود، با مشتهای گره کرده و با فریاد «مرگ بر شاه»: «شما در چه تاریخی چنین دیدهاید؟ امروز زنهای شیر دل طفل خود را در آغوش کشیده و به میدان مسلسل و تانک میروند، در کدام تاریخ چنین مردانگی و فداکاری از زنان ثبتشده است.»
انقلاب اسلامی و تحول جایگاه زن
هم زمان با پیروزی انقلاب و استقرار نظام اسلامی، دیدگاه سنتی خواستار شدت یافتن محدودیت زنان و عدم حضور ایشان در صحنههای مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شد . این جریان در چند ساله آغازین استقرار جمهوری اسلامی شتاب بالایی داشت . از سوی دیگر خواستههای برخاسته از دیدگاه متجدد و فرنگی مآب نیز در مقابل عوارض و قوانین نظام اسلامی مانند حجاب و عدم حضور زنان در برخی مشاغل و فعالیتها، مقاومت میکرد. مشخص نبودن حدود واقعی حقوق و جایگاه زن در آن دوران ، در نظام اسلامی به این امر دامن میزد . هر دو جریان علیرغم تضاد و تقابلی که داشتند در مقابل مواضع انقلاب مقاومت میکردند هر دیدگاه بنا به تفسیر خود از زن، از جمهوری اسلامی در خواستهایی داشت و امام به سبب ویژگیهای علمی و شخصیتی که داشتند توانستند با حرکت اصلاحی خود هر دو دیدگاه را تعدیل نمایند. حضرت امام از منظر یک مصلح و راهبر، نگرش نوینی را در مورد زن ارایه کردند. حضور سازنده زن در صحنههای تاریخ و در ابعاد گوناگون سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، مبارزاتی و... امری انکار ناپذیر است. اما مهم اندیشهای است که بر مسند قرائت تاریخ نشسته است. امام خمینیرحمه الله زن را از زوایای پنهان تاریخ و حضور مبهم و کم رنگ آن در ناخود آگاه جامعه به صحنه خود آگاهی و فعال رساند. رویکرد امام خمینی به مقوله زن دارای دو بعد است. ایشان در یک بعد تبیینی و تفسیری به فروافکنی دیدگاههای نادرست نسبت به زن پرداخته و جایگاه زن را در تفکر اصلاحی خویش معین ساخته و در بعد دوم ساختار اجرایی و تربیتی و تهذیبی مناسب با شخصیت زن را ارایه نمودند . حضرت امام خمینی (ره) در مبحث کلامی زن را همچون مرد در پیشگاه خلقت دانستهاند . از نظر ایشان زن و مرد هر دو انسان هستند و هر دو توان رسیدن به بالاترین مراحل رشد و کمال را دارند، و در عالیترین مراحل کمال زن الگو و اسوه شده و مردان نیز باید به وی اقتدا کنند الگو حضرت زهراعلیها السلام است
از دیگر مبانی اندیشه اصلاحی امام بازخوانی منزلت اجتماعی زن از منظر دین بود . اصل اساسی مورد نظر ایشان در مورد حضور زن در صحنههای سیاسی ، مبارزاتی و... ممانعت از «شیء وارگی» زن است و مطابق همین اصل است که برخوردهای متفاوت و گاه متضاد امام قابل توجیه میشود. در سالهای آغازین دهه چهل و در ابتدای نهضت مخالفت صریح حضرت امام با حق رای زنان (اشاره به لایحه دولت اسدالله علم مبنی بر شرکتبانوان در انتخابات) و نیز مخالف ایشان با تساوی حقوق زنان و سربازی بردن دختران برخاسته از همین اصل است، چنان که ایشان خود میگویند: «مگر با چهار تا زن فرستادن به مجلس ترقی حاصل میشود؟ مگر مردها که تا حالا بودند ترقی برای شما درست کردند تا زنهایتان ترقی درست کنند؟... ما با ترقی زنان مخالف نیستیم، با این فحشا مخالفیم با این کارهای غلط مخالفیم.»
اما پس از پیروزی انقلاب و تغییر شرایط اجتماعی از آنجا که حضرت امام زمینه را برای رشد و حضور سازنده آنها آماده میبینند خواستار حضور فعال زنان در صحنههای مختلف میشوند: «شما هم (زنان) باید رای بدهید. شما هم با سایرین فرقی ندارید، بلکه شما مقدمید بر مردها.»
شیءوارگی محصول نظام استثمارگر است که هم زن و هم مرد را مورد سودجویی قرار میدهد. حذف نظام ظالم و استثمارگر زمینه ساز حضور رو به کمال مرد و زن میشود . و از این رو حضرت امام خمینی (ره) در تبیین حدود جایگاه اجتماعی زن در یک نظام ایدهآل میفرمایند : «در نظام اسلامی زن به عنوان یک انسان میتواند مشارکت فعال با مردان در بنای جامعه اسلامی داشته باشد ولی نه به صورت یک شیء، نه او حق دارد خود را به چنین حدی تنزل دهد و نه مردان حق دارند که به او چنین بیندیشند.»
و نیز: «اسلام زن را مثل مرد در همه شؤون همان طوری که مرد در همه شؤون دخالت دارد زن هم دخالت دارد. » و در این زمینه از یک سو دایره سخنان امام خمینی (ره) از توصیه فراتر رفته و وارد قلمرو الزام میشود : «زن باید در مقدرات اساسی مملکت دخالت کند.» و از دیگر سو ایشان این حضور را با کرامت و شرافت ویژهای توام میسازند : «ما نهضت خودمان را مدیون زن ها میدانیم . مردها به تبع زنها در خیابانها میریختند.»
از دیگر نکات مهم اندیشه امام راحل در مورد نسبت میان زن و مرد است . در دیدگاه سنتی زن موجودی درجه دو تلقی میشود. در دیدگاه متجدد با آنکه دایره اختیارات زن افزایش یافته اما وی بیشتر نقش جایگزین را دارد که در مواقع ضرورت و اضطرار جای خالی مرد را پر میکند و در نهایت زن پس از مرد قرار دارد. در فمینیسم نیز - که امروزه به عنوان پیشروترین نهضت زنانه در دنیا شناخته میشود - زن برتر از مرد است بلکه در مقابل مرد قرار دارد و برای احقاق حقوقش باید با تمام قوا در مقابل مرد بایستد و جامعه ایدهآل آن، جامعه یک جنسیتی و زنانه است
ا ز منظر امام خمینی (ره) زن و مرد به لحاظ انسانی نسبت تساوی دارند: «زن مساوی مرد است. زن مانند مرد آزاد است که سرنوشت و فعالیتهای خود را انتخاب کند.»
در نگرش امام خمینیرحمه الله ، هر چند زن حق حضور در تمامی امور را دارا میباشد اما مقام مادری دارای جایگاه ویژهای میباشد و به همین سبب مادری را بالاترین شغل، شغلی شریف ، شغل معلمی، بالاتر از معلمی و شغل انبیا و انسان سازی میداند و به همین سبب مادر بودن و تربیت فرزندان را اصلیترین وظیفه زن و جدا کردن فرزند را از مادر از عوامل انحطاط جامعه میداند
در مجموع انقلاب اسلامی ایران موجب تحولاتی در فرهنگ و ساختار فکری جامعه و به طور اخص زنان گردید که جهشی باور نکردنی را در وضعیت ایشان پدید آورد افزایش تعداد تحصیل کردهها، دانشآموزان و دانشجویان ، اساتید ، هنرمندان ، شاغلان و فعالان اقتصادی و اجتماعی ، توجه خاص به وضعیتحقوقی زنان و تصویب قوانین متناسب با وضعیت روز ایشان همانند قانون تعیین مهریه به نرخ روز توجه به وضعیت اشتغال زنان و تصویب قوانین کار متناسب با شان مادری و همسرداری زنان، همچون استفاده از تعطیلات دوران زایمان ، کار نیمه وقت ، بازنشستگی پیش از موعد و ... از دستاوردهای انقلاب برای زنان بوده است ، هر چند که تا ایجاد وضعیت مطلوب فاصله بسیار است
بحث و نتیجه گیری :
زنان در ایران قبل از دوره قاچار فعالیت قابل توجه و چشمگیری نداشته به جز چند مورد مثلا در نهضت تنباکو و قیام مشروطیت ، اما از سال 1342 و شکل گیری مبارزات علیه رژیم منحوس پهلوی زنان همادوش مردان به صحنه آمدند و با تمام وجود از شعار انقاب اسلامی دفاع کردند . حضرت آیت الله امام خمینی (ره) در بیانات مکرر به نقش زنان در انقلاب و جایگاه زنان در اسلام طی سخنرانی هایشان اشاره نموده اند . به برکت نظام جمهوری اسلامی ایران زنان از حقوق اسلامی و اجتماعی و قانونی خود برخودار شدند .
منابع :
1 – مهتاب رضا پور . مقاله : زن در آئینه انقلاب اسلامی ایران
2 - امام خمینیرحمه الله ، جایگاه زن در اندیشه امام خمینیرحمه الله ، تبیان دفتر هشتم : مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیرحمه الله ، چاپ چهارم ، 1376
.بیداری زنان : تاریخچه مشارکت زنان در نهضت مشروطیت 3 - منصوره اتحادیه ، مجموعه مقالات اولین سمینار مشارکت اجتماعی زنان
4- حسین شفایی ، «فرازهایی از جایگاه زن در قرآن» ، سراج، سال اول، شماره 1، (پاییز 1372)
5 - زهرا مصطفوی، «نگاهی به حقوق زن در اسلام و دیگر مکاتب» ، سال اول، شماره 4،
مرتضی مطهری، نظام حقوق زن در اسلام ، قم : انتشارات صدرا ، چاپ 31 : 1384 6 -
7 - راه امام از کلام امام، «زن» ، (وزارت ارشاد اسلامی، 1362)
وصیت نامه امام خمینی (ره)، تهران: مرکز نشر آثار امام خمینی ، 1371 8-
زن روز، (13 آذر، 1372)، شماره های 1437 و . 1438 9 –
10- گذرستان نشریه الکترونیکی تاریخ سیاسی معاصر ایران ،
12 - مقاله نقش ارزشمند زنان در پيروزي انقلاب اسلامي به روايت امام خميني نویسنده : مصطفی آخوندی از سایت بنیاد اندیشه اسلامی
11- امام خمینی (ره) ، صحیفه نور ، جلد 2-اا ، مجموعه بیانات امام خمینی (ره) : تهران : مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیرحمه الله