گاز منو اكسید كربن بی‌رنگ و بی‌بو بوده كه بر اثر احتراق ناقص سوخت های فسیلی مانند نفت، گاز، بنزین ، گازوئیل و ذغال چوب حاصل می شود به طوری كه بخاری، آبگرمكن، شومینه و اجاق گازها به علت سیستم تهویه نامناسب (دودكش) عامل مسمومیت با گاز CO می‌شود.

مسمومیت با منواکسید کربن یکی از مرگبارترین انواع مسمومیت ها محسوب می گردد.  

پیشگیری از مسمومیت با گاز CO بسیار ساده است:

۱- استفاده از وسایل گرمایشی استاندارد در پیشگیری از این مسمومیت از اهمیت بالایی برخوردار است و بخاری‌های بدون دودكش به هیچ عنوان از تولید گاز CO جلوگیری نمی‌كند. 
۲- كنترل و انسداد منافذ مسیر دودكش قبل از راه اندازی بخاری بهترین راه پیشگیری از بروز حوادث مسمومیت به شمار می‌رود.

۳- دقت و توجه به داغ بودن دودكش نیز بهترین آزمایش سلامت دودكش است. اگر لوله دودكش بخاری شما سرد است دلیل آن خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی ازدودكش است دراین صورت باید ضمن رفع نقص، به طور موقت با بازكردن قسمتی ازدر یا پنجره تهویه در محیط ایجاد نمائید.

۴- داشتن كلاهك مخصوص برای دودكش در پشت بام‌ها برای جلوگیری از عدم بروز خاموشی بخاری و به دنبال آن انتشار گاز اهمیت بالایی دارد. 
۵- رنگ شعله بخاری و وسایل پخت و پز باید آبی باشد، و چنانچه رنگ شعله قرمز، زرد و یا نارنجی باشد، حتما نقص در سوخت رسانی و كمبود اكسیژن در محیط است كه سریعا باید تعمیر و سوخت رسانی شود. اگر رنگ شعله بخاری آبی نباشد ممكن است هوای كافی به بخاری نرسیده و تولید گاز منواكسید كربن کند. 

۶- در صورت استفاده از وسایل گرمایشی مانند بخاری و شومینه، نباید تمامی روزنه‌های جریان هوا در منزل و به ویژه اتاق خواب مسدود شود.

۷- از نصب آبگرمكن در حمام، روشن كردن شعله‌های اجاق گاز در آشپزخانه جهت گرم نگه داشتن محیط داخل خانه، جدا خودداری كرد.

۸- لوله شومینه مشترک برای چند واحد در صورت کوچک بودن سایز مجرای خروجی و لوله کشی آن باعث برگشت دود از شومینه روشن طبقات پایین به داخل آپارتمان در شومینه خاموش طبقات بالاتر می‌گردد.

9- انتهای كلیه دودكش‌ها باید حداقل یك متر از سطح بام و حداقل یك متر از دیوار جانبی بام فاصله داشته و دارای كلاهك مخصوص (به شكل H) باشد.
10- دودكش و اتصالات آن باید از جنس مقاوم و بدون هیچگونه منفذ یا نشتی در سرتاسر آن باشد و به كارگیری لوله‌های آكاردئونی آلومینیومی مجاز نیست.
1۱- شیب لوله‌های افقی درداخل واحدها باید مثبت و روبه بالا و ارتفاع عمودی لوله دربیرون حداقل سه برابر طول افقی آن باشد.
۱۲- قطر لوله دودكش باید مساوی یا بزرگتر از قطر لوله خروجی دستگاه گازسوز باشد.
۱۳- اگر فضای خود را با شوفاژ و سیستم حرارت مركزی گرم می‌كنید درزبندی و بستن منافذ به منظور جلوگیری ازاتلاف حرارتی بلاملانع می‌باشد.
۱۵- از قراردادن لوله خروجی بخاری به داخل ظرف آب جدا خودداری كنید.
۱۶- از به كار بردن وسایل گرمایشی بدون نصب دودكش و یا دارای نقص در دودكش جدا خودداری كنید.
۱۷- آب گرمكن‌های دیواری گازی اگر به مدت طولانی روشن باشند خطرناك می‌شوند.
۱۸- به كارگیری آب گرمكن‌های دیواری درفضاهای بسته یا مكان‌های فاقد جریان هوا، مجاز نیست.
۱۹- هر وسیله گازسوز باید دارای یك دودكش مستقل و منتهی به فضای بیرون باشد.
۲۰- سرتاسر مسیر دودكش‌ها را به منظور اطمینان از هدایت مناسب محصولات احتراق به فضای بیرون كنترل و اطمینان حاصل کنید.

۲۱- هیچگاه کباب‌پز یا منقل را درون خانه، گاراژ یا محوطه بسته استفاده نکنید.

۲۲- هیچگاه از چراغ یا بخاری نفتی یا گازی که فاقد دودکش است، درون خانه، به خصوص هنگام خواب استفاده نکنید.

۲۳- درون خانه، به خصوص در محل خوابتان دستگاه هشدار مونوکسید کربن نصب کنید.

۲۴- تعمیر وسایل گرمایشی توسط افراد غیر مجرب و بی‌تجربه و یا نصب آنها توسط افراد خانواده باعث ایجاد خطر می‌شود

علائم مسمومیت با گاز منواکسید کربن

علائم مسمومیت میتواند در افراد مختلف متفاوت باشد ولی عمدتاً علائمی مانند سردرد، ضربان شدید شقیقه ها، وزوز گوش، سرگیجه، خواب آلودگی و در غلظتهای بالاتر تهوع، استفراغ، تپش قلب،کاهش هوشیاری، کما و مرگ ممکن است بروز نمایند.  

- حالت خواب آلودگی شدید، كسلی، خستگی و كاهش قدرت عضلانی از جمله علایم اولیه مسمومیت در افراد به شمار می‌روند.

نکته مهم :

در مسمومیت با منوکسیدکربن (CO) ، علایم تنفسی مثل تنگی نفس وجود ندارد .

گروه‌های  در معرض خطر

نوزادان، افراد سالمند، بیماران دارای ناراحتیهای قلبی عروقی و خانمهای باردار در صورت تماس با منواکسید کربن حتی در صورت نداشتن علائم شدید بایستی توسط پزشک معاینه شوند، در مورد خانمهای باردار ممکن است جنین آسیب دیده باشد درحالیکه علائمی در مادر مشاهده نگردد.

چگونگی برخورد با افراد مسموم شده با گاز منواکسید کربن

۱- فرد مسموم را  از محیط آلوده به هوای آزاد منتقل کنید.

۲- یقه پیراهن و كمربند و لباس‌های تنگ افراد مسموم را باز کنید.

۳- درصورت امکان به فرد مسموم اكسیژن بدهید

۴- باز نگه داشتن راه‌های هوایی و تماس با اورژانس ۱۱۵ در مراحل بعدی درمانی باید مورد توجه قرار گیرد.

در صورت قطع تنفس بیمار انجام عملیات احیاء قلبی عروقی توسط فرد آگاه برای بیمار ضروری میباشد.

-          مراقب باشید، فرد کمک کننده خود نباید بصورت طولانی مدت در معرض گاز منواکسید کربن باشد زیرا خود نیز ممکن است مسموم گردد.

به یاد داشته باشید که خارج كردن افراد مصدوم از محیط آلوده و قرار گرفتن در محیط باز از مهمترین اقدامات پیشگیرانه محسوب می‌شود.

آیا میدانید :

1.   مواردی از مسمومیت های کشنده با منوکسید کربن در رانندگانی گزارش شده است که برای گرم کردن خودروی خود در فصول سرد سال از گاز پیک نیکی استفاده نموده اند.

2.   آیا می دانید حضور در گاراژ های در بسته که در آن اتومبیل با موتور روشن وجود دارد خطر بروز مسمومیت با منوکسید کربن را به همراه دارد؟

3.   آیا می دانید تماس طولانی مدت با مقادیر کم گاز منوکسید کربن می تواند فرد را به بیماری های قلبی- عروقی مبتلا سازد؟

4.   تماس طولانی مدت با گاز منوکسید کربن بویژه در کودکان، می تواند با بروز اختلالات رفتاری و کاهش حافظه و ضریب هوشی آنها همراه باشد.