گروه‌هاي آسيب‌پذير تغذيه‌اي در بحران‌ها

    بلایای طبیعی اصولا ماهیتی پیچیده داشته و در شرایط کنونی بسیاری از آنها خارج از کنترل انسان به نظر می رسند.آثار بجا مانده از بلایای طبیعی در ابعاد گوناگون قابل بررسی می باشد. یکی از عوارض عمده بلایا ،کاهش منابع تامین انرژی و غذاست. از این رو ارزیابی منابع غذایی موجود ، جیره بندی صحیح ،اولویت دادن به گروه های پرخطر و توزیع موادغذایی با توجه به ارزیابی حداقل نیاز های انرژی وریزمغذی ها باید مورد توجه قرار گیرد.ازآنجا که بیشترین میزان آسیب پذیری افراد پس از بلایا ،نتیجه عملکرد عوامل انسانی است ، لذا ارتقای دانش و آگاهی های عمومی، خود عامل مهمی در کاهش اثرات بلایای طبیعی محسوب می شود.

مهمترين تاثير بحران‌هاي طبيعي بر وضع تغذيه افراد آسيب‌ديده

سوء تغذيه ناشي از كمبود دريافت انرژي و پروتئين از مهم‌ترين مشكلات بهداشتي در چنين مواقعي است. بحران‌هاي تغذيه‌اي نه تنها با سوء تغذيه پروتئين – انرژي، لاغري و تاخير رشد مشخص مي‌شود بلكه مي‌تواند با كمبودريزمغذي‌هاي مختلف شامل مواد معدني و ويتامين‌ها نيز همراه باشد. اگر دامنه غذاهاي مصرفي محدود بوده وعدم دسترسي آسان به غذاهاي تازه در جيره مردم منطقه بيش از يك ماه ادامه يابد، چنين كمبودهايي بروز خواهد كرد.

آسیب پذیرترین گروهها وعلل آسیب پذیری آنان درحوادث عبارتند از:

1)شیرخواران وکودکان: شيرخواران و كودكان خردسال كه ممكن است قادر به مصرف يا هضم غذاهاي ارائه شده در جيره امداد غذايي نباشند. اين گروه به علت نيازهاي تغذيه‌اي نسبتاً بالا مستعد سوء تغذيه بيشتري هستند.بعلاوه فعالیت زياد و مقدار كم غذا در ھر وعده کودکان زیر5سال ، شيوع لاغري (سوء تغذيه حاد) مهم‌ترين شاخص سوء تغذيه در مناطقي كهً دچار حادثه شده‌اند مي‌باشد.

2) دختران نوجوان : دخترانی که در معرض سوءتغذیه قرارمی گیرنداز یک سو به علت کمبودهای تغذیه ای باکاهش قدرت یادگیری ، افت تحصیلی ، افزایش ابتلا به بیماریها و کاهش توانمندی ذهنی و جسمی مواجه شده و از سوی دیگر  پس از ازدواج نمی توانند دوران بارداری و شیردهی خوبی داشته باشند. زیرا در این دوران ذخایر بدنی مادر مصرف    می شود و سوء تغذیه او تشدید یافته و علاوه بر مادر سوء تغذیه گریبانگیر فرزندش نیز میشود.

3)زنان باردار: تغذيه ناكافي مادر و عدم افزايش وزن مناسب ،علاوه بر عوارض مادري مي‌تواند عوارض جنيني همچون زايمان زودرس، نوزاد نارس و نوزادكم وزن را به دنبال داشته باشد بعلاوه مشكلات كودكان در آينده مانند كاهش رشد جسمي، كاهش بهره هوشي، اختلالات رشد مغزوچشم و بيماري‌هاي ذهني كودكان مي‌تواند منتج از مراقبت‌هاي نامناسب دوره بارداري من جمله تغذيه غير صحيح مادر باشد.

4)زنان شیرده: مصرف مواد مغذی به مقدار کافی در دوران شیردهی، مادر را در تداوم شیردهی موفقیت‌آمیز خود کمک می‌کند. تغذیه مناسب مادر در این دوران برای حفظ بنیه و سلامت مادر و نیز تامین نیازهای تغذیه‌ای نوزادبه منظور رساندن کالری کافی به بدن و همچنین تامین مواد مغذی و مورد نیاز بدن می‌تواند در تولید شیر موثر باشد.

5)سالمندان ومعلولین:نیازهای این گروه ممكن است به طور كامل توسط سيستم توزيع جيره، تأمين نشود و یابه دلیل وضعیت خاص جسمانی به راحتي به جيره غذايي توزيع شده دسترسي نداشته باشند.لذا سوء تغذیه، تهدیدی جدی برای سلامت افراد مسن به شماررفته و باعث به وجود آمدن مشکلات(کاهش سطح ایمنی بدن، افزایش نرخ مراجعه به پزشک، تشدید علائم بیماری های موجودوافزایش احتمال ابتلا به عفونت) می شود.

نكات مهم در تغذيه گروه‌هاي آسيب‌پذير

ü    سالم‌ترين روش براي تغذيه شيرخواران زير 6 ماه تغذيه انحصاري با شيرمادر است. جايگزين‌هاي شيرمادر، با توجه به مشكلات تهيه آنها و استفاده از شيشه‌هاي شير غيربهداشتي مي‌تواند خطرناك باشد.

ü    كودكان بزرگترين بخش جمعيت آسيب‌ديده را تشكيل مي‌دهند و در مقابل آسيب‌ها بايد حمايت شوند. در اين گروه سني شيردهي بايد حداقل تا 2 سالگي ادامه يابد و پس از 6 ماهگي علاوه بر شير مادر غذاهاي سرشار از انرژي براي آنان تامين گردد.

ü    ارائه و تـوزیع غذای اضـافی به گـروههای آسیـب پذیـر از طـریـق پخت وعـده های غذا در محل     500- 350 (کیلوكالری درروز( و یا دادن جیره خشك ) 700 - 100 كیلو كالری در روز( روزانه بین یک تا دو وعده توصیه شده است. این رژیم غذایی شامل یك وعده غذای عمده نان، روغن یا چربی، حبوبات و پروتئینهای حیوانی و مقداری سبزیجات و میوه جات می باشد .

هدف ازتوزیع آن كاهش و یا پیشگیری از سؤء تغذیه شدید و مرگ میر ناشی از آن و توانبخشی افراد مبتلا به  سؤء تغذیه می باشد.

خصوصيات جيره غذايي مناسب در بحران‌ها

مواد غذايي مناسب بايد روزانه حداقل2100 كيلوكالري انرژي و 50 گرم پروتئين را براي فرد بزرگسال در اوايل بحران تامين نمايد كه با برنامه تغذيه همگاني از طريق سبد غذايي با رژيم مخلوط از غلات، حبوبات و سبزي‌ها ارائه مي‌گردد. مواد غذايي كه در مواقع بحران مي‌توان از آن استفاده كرد شامل: انواع نان، كنسرو ماهي، لوبيا يا عدس ، مرغ، بيسكويت، خرما و كشمش، مربا، پنير، كلوچه يا كيك و موادي از قبيل نمك طعام، چاي و ادويه كه مستقيماً ارزش تغذيه‌اي ندارند ولي مزه مواد غذايي را مطلوب‌تر مي‌نمايند.

لزوم توجه به مراقبت‌هاي بهداشتي تغذیه در جامعه بحران زده

در شرايط بحرانی كه مراقبت‌هاي بهداشتي كاهش يافته و خطر عفونت، شيوع سوء تغذيه و مرگ و مير افزايش مي‌يابد عدم رعايت نكات بهداشتي و مصرف غذاهاي آلوده منجر به مسموميت‌هاي غذايي مي‌گردد.

اصول كلي تهيه غذا در بحران‌ها به ويژه براي كودكان

1- غذا به طور كامل پخته شده و از تماس غذاهاي خام و پخته با یکديگر اجتناب شود. همچنین از تماس غذا با حشرات، جوندگان و ساير حيوانات محافظت گردد.

2- غذا به اندازه نياز روزانه پخته شده ودر صورت سردی هوا ميتوان مواد غذايي باقيمانده را در هواي سرد محيط کمتراز 4+ درجه سانتي‌گرادنگهداري كرد( مواد غذايي فاسد شدني در مكان‌هاي امن نگهداري شوند)

3. - از آب سالم و مطمئن استفاده شده و ميوه‌ها و سبزيجات با دقت ضدعفوني و شسته شوند.

4- تا حد امكان از تغذيه كودكان با شيرخشك خودداري شود.

5 -قبل و حين تهيه غذا دست‌ها مكرراً شسته شوند.

  6-شيربايد سريعاً تبديل به فرآورده‌هايي با قابليت نگهداري طولاني مدت مانند ماست و پنير شود.

7-تخم مرغ با پوسته سالم را مي‌توان در شرايط معمولي نگهداري كرد. در صورت گرم بودن هوا، بهتر است در عرض 15 روز مصرف شود.

8-ماهي بايد تا حد امكان به حالت زنده در آب نگهداري شود. گوشت و مرغ در هواي گرم بيش از 4 – 3 ساعت قابل نگهداري نمي‌باشد. گوشت چرخ كرده به هيچ وجه قابليت نگهداري را ندارد (در يخچال حداكثر تا 12 ساعت قابل نگهداري است).

9-غذاهاي كنسروي: غذاي كنسروي با PH بالاتر از 5/4 مانند تن ماهي، گوشت، لوبيا و ... را حتماً بايد قبل از مصرف 20 دقيقه جوشاند.

10-در اكثر بحران‌ها مراكز توليد برق و شبكه برق‌رساني آسيب‌ مي‌بينند. اگر زمان وقوع بلايا ماه‌هاي گرم سال باشد بايد روي يخچال و فريزر را با مواد عايق مانند پتوي پشمي پوشاند. در اين صورت محتويات يخچال تا 12 ساعت و در فريزر تا 24 ساعت سالم خواهد ماند. اگر زمان حوادث، ماه‌هاي سرد توام با بارندگي باشد مواد غذايي را بايد از انجماد و مواد غذايي خشك را از رطوبت محافظت نمود.

11-در صورت نفوذ آب باران به مواد غذايي خشك، به محض مساعد شدن شرايط، مواد را بايد در مقابل آفتاب پهن نمود تا خشك شوند. غذاهاي منجمد ذوب شده به دليل افزايش نفوذپذيري آنها به ميكروارگانيسم‌ها قابل نگهداري نيستند.   

اهميت مصرف آب در حوادث غيرمترقبه

براي جلوگيري از دهيدرتاسيون (كم آبي) افراد آب لازم است همه مردم منطقه آسيب ديده به ويژه سالمندان  به مقدار آب كافي براي آشاميدن، پخت و پز و بهداشت شخصي دسترسي ايمن و يكسان داشته باشند. به طور متوسط حداقل نياز روزانه افراد به آب سالم به تفكيك سن به شرح زير است:

-          در يك ماهگي : 400 ميلي‌ليتر (تامين با شيرمادر)

-          در 4 ماهگي: 600 ميلي‌ليتر (تامين با شيرمادر)

-          در 12 ماهگي: 800 ميلي‌ليتر

-          در کودکان : 1000 ميلي‌ليتر

-          در نوجوانان و بزرگسالان: 1 تا 5/1 ليتر

-          در سالمندان: بيش از بزرگسالان