جایگاه عدد چهل
عدد چهل در فرهنگ اسلامی جایگاه خاصی دارد. حفظ چهل حدیث، چله نشینی عرفا، اخلاص عبادت در چهل صباح، کمال عقل در چهل سالگی، دعا برای چهل مؤمن، میقات چهل شبه حضرت موسی (ع)، چهل روز گریه زمین و آسمان بر حضرت سیدالشهدا (علیه السلام) و بسیاری از نمونه های دیگر دلالت بر اهمیت عدد چهل دارد.
در فرهنگ عاشورا ، اربعین حضرت امام حسین (ع) از مهمترین برنامه های سیاستگذاری شده توسط اهل بیت (ع) بوده است. امام رضا به عنوان احیاگر اسلام ناب و هویت بخش فرهنگ شیعی، اربعین حسینی را بعنوان میراث جاویدی که از سوی امام سجاد علیه السلام و زینب کبری سلام الله علیها رسیده بود را احیا نمود. زیارت اربعین جزو خصوصیات ویژه شیعیان اعلام شده و امام حسن عسکری علیه السلام آنرا یکی از علامات مؤمن برشمرده اند. این جهاد فرهنگی از سوی امامان شیعه که از نیمه اول قرن دوم هجری توسط امام جعفر صادق علیه السلام احیا شده بود، عامل اصلی در ایجاد این جریان و فرهنگسازی برای استمرار نهضت عاشورا گردید. از این رو اربعین و زیارت آن جزو سنتهای آیینی شیعیان بلکه مسلمانان شد.
زیارت اربعین در گذر تاریخ
در دوران حکومت بنی عباس سخت گیریهای شدیدی بصورت سازمان یافته بر اعمال و رفتار شیعیان می شد تا اینکه حکومت آل بویه در سال 355 هـ ق بر بغداد مسلط شدند و آنها مناسبتهای مذهبی را مورد توجه قرار داده و عید غدیر را جشن گرفته و در ماه محرم شهرها را تعطیل کرده و لباس سیاه پوشیدند و در سوگ حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام عزاداری می کردند. با حاکمیت سلجوقیان دوباره سیاست سرکوب ضد شیعی حاکم شد و تا روی کار آمدن مغولان امتداد پیدا کرد ولی در عین حال جریان اربعین علیرغم تمام موانع کماکان استمرار یافت. در دوره عثمانی اگرچه شیعیان در آسایش نبودند اما مخالفت شدیدی با مسآله عزاداری نبود چه اینکه دولت ایران هم در شرایط مختلف به نفع شیعیان ورود پیدا می کرد و در مجموع در هجده قرارداد ارضی و مرزی که بین دولت ایران و عثمانی منعقد شده بود، مسأله آزادی و آسایش عزادارن حسینی و زائران عتبات عالیات مورد توجه قرار گرفته بود و ایرانیان نیز مثل سایر شیعیان از اماکن عتبات عالیات بویژه در اربعین استفاده معنوی فراوان می بردند.در دوران معاصر و حاکمیت حزب بعث عراق و ضدیت با اسلام و تفکر اهل بیت (ع) سیاست سرکوب و آدم کشی حکومت بعثی ها با گرایش تند ناسیونالیسم عربی به همراه تجاوز در سرزمین و گسترش ارضی، عراق را به سمت یک فضای شدیداً امنیتی سوق داد و شرایط را برای دوستداران اهل بیت (ع) سخت تر کرد.
دولت عراق حسب عرف و سنت بر جا مانده سلاطین عثمانی در مناطق مرزی ایران نیز سیاست تجاوزات ارضی را در پیش گرفتند. آغاز جنگ تحمیلی برای مدت 8 سال این ارتباط معنوی را قطع کرد و حتی در بین خود عراقی ها نیز با فشارهای حزب بعث، مراسم اربعین بسیار کمرنگ شد. تقریباً در طول 30 سال حکومت صدام مراسم اربعین بطور علنی و فراگیر در عراق برگزار نشد. جنایات صدام در منطقه آنقدر زیاد بود که حتی اربابانش هم نتوانستند آنرا تحمل کنند و او را در جنگ ... خلیج فارس سرنگون کردند و پس از آن حرکت عمومی شیعیان علیرغم حضور آمریکا و القاعده و داعش بسوی اهل بیت (ع) مجدداً با یک حرکت افزایشی آغاز شد و اکنون چند سالی است مفهوم اربعین و زیارت آن آرام آرام هویت جدید شیعه را در عراق و خاورمیانه شکل می دهد.
این اجتماع بی نظیر و عظیم 20 میلیونی سالهای اخیر از دنیای دوستدار امام حسین (ع) با سیاستهای نظام جمهوری اسلامی ایران که در حقیقت تحقق آرزوی امام راحل در تشکیل بسیج 20 میلیونی است، هویتی جدید از جایگاه رفیع تفکر شیعی را رقم می زند.
فلسفه زیارت
زیارت قلمرو دل و وادی محبت و شوق است . نمودی از احساس متعالی و زبان علاقه و ترجمان پیوند قلبی است . فیض حضور در کنار اولیاء خدا ، زائر را از کیمیای نظر برخوردار می سازد . زیارت الهام گرفتن از اسوه ها و تعظیم شعائر و تقدیر از فداکاری ها و تجلیل از پاکی هاست و زائر در برابر آئینه تمام قد فضیلتها می ایستد تا عیار خود را در آن بسنجد و خود را در برابر میزانقرار می دهد تا کم و کاستی خود را جبران کند . زائر، مهمان مائده معنوی اولیاء الله است و زیارت تجدید پیمان و میثاق ولایت با رهبری است . زیارت سفر با کاروان اشک و بر محمل شوق و سوار شدن بر موج عرفان و بُراق عشق است .
در احادیث متعدد تأکید شده زیارت ائمه (ع) در غربتشان و همراه با خوف و خطر و با پای پیاده پاداش بسیار زیادی دارد و سیلاب قرب به پروردگار عالم هستی است.
زیارت پیاده
آنچه در راه طلب خسته نگردد هرگز پای پر آبله و بادیه پیمای من است
امام صادق علیه السلام فرمودند:
من خرج من منزله یرید قبر الحسین بن علی علیه السلام ان کان ماشیاً کتب له لکل خطوه حسنه و محی عنه سیئه
هر کس به قصد زیارت امام حسین (ع) با پای پیاده از خانه اش خارج شود، خداوند در مقابل هر گام، برای او حسنه ای می نویسد و گناهی از او پاک می کند.
بدیهی است که زیارت با پای پیاده و خوف و خطر کار دل و عشق است و آن را با عقل معاد باید سنجید و درک کرد، نه با عقل معاش؛ چرا که افضل الاعمال احمزها ( با فضلیت ترین اعمال، سخت ترین آنهاست).
و این زیارت سند آشکاریست بر محبت و عشق به اهل بیت پیامبر (ص)
گرچه زیارت اربعین امام حسین (ع) را جابربن عبدالله انصاری به همراه عطیه عوفی با حرکت خویش از مدینه تا کربلا آغاز کردند اما بنیانگذار پیاده روی دسته جمعی در اربعین حسینی ، مرحوم شیخ مرتضی انصاری متوفی سال 1281 هـ ق است و سپس در ادامه محدث نوری و میرزاجوادآقا ملکی تبریزی و شیخ جعفر نجفی کاشف الغطاء از علماء بزرگوار و همچنین تا اکنون که بحمدالله ادامه یافته است و در حال حاضر با رهنمودهای رهبری معظم حضرت آیت الله خامنه ای سال به سال بر عظمت آن افزوده می شود، و بحمد الله سالیانی است که این حرکت پیاده در ایام شهادت حضرت امام رضا علیه السلام نیز از جای جای ایران اسلامی و حتی برادران اهل تسنن و محبین اهل بیت (ع) در مشهد الرضا (ع) انجام می پذیرد.