پدیده نوظهور و نامیمونی كه در میان بخش عمده ای از جامعه، رسوخ كرده و شدت گرفته و گاهی منجر به بی اعتباری یا ریختن آبروی افراد می شود همانیست كه امروزه از آن بعنوان 'زیر آب زنی' یاد می كنند

به گزارش روابط عمومی جمعیت هلال احمر سرخس :این پدیده و رفتار زشت كه بیشتر در مراكز جمعی مانند دستگاه های اداری، گاهی منجر به از دست رفتن اعتبار شغلی یك فرد یا افرادی می شود آنچنان ریشه دوانده كه به صورت یك عادت روزانه برای برخی ها در آمده است
شاید رفتارهای زشتی مانند سخن چینی، دزدیده گوش دادن، تزویر، استفاده‌ ابزاری از باورها و فرهنگ عمومی، حسادت و ...، ریشه در ناهنجاری‌های رسوخ‌ كرده در فرهنگ یك جامعه آن هم در طول قرن‌های متمادی و حاصل حضور فرهنگ‌های مهاجم در یك سرزمین باشد اما زیر آب زنی، سابقه ای طولانی ندارد و عادت و رفتاری زشت و ناپسند است كه به جمع رذایل اخلاقی پیوسته و طی سالهای اخیر بر شدت آن افزوده شده است

این پدیده‌ ناهنجار كه در جامعه ما سال‌هاست ریشه دوانده و در بخش‌های جمعی و محیط‌ های كاری خودنمایی می كند، مردم و گاهی مسئولان را به واكنش‌های مخرب وا میدارد، پدیده‌ سخیفی كه عوام از آن بعنوان 'زیرآب‌زنی' یاد میكنند
شاید نگاه طنز به این موضوع، موجب شده كه عده ای به قبح آن توجه نكنند، درحالی‌كه پیامدهای مخرب آن در محیط ‌های كاری بسیار شایع است و زندگی و آبروی بسیاری از مردم را به چالش كشیده است
این پدیده ناپسند و مخرب، متأسفانه ریشه در زشتی هایی دارد كه بزرگان دین ما، انسان را از آن نهی كرده اند
زیرآب‌زنی یا به عبارت ساده تر تخریب نا‌حق دیگران برای مطرح كردن خود یا رسیدن به منافع ناحق و نامشروع، ریشه در حسادت، غیبت، شایعه، تملق، جست‌وجو در زندگی و حریم خصوصی دیگران، سعایت، دروغ، وارونه جلوه دادن واقعیت و دهها خصوصیت ناپسندی است كه زشتی آن بر كسی پوشیده نیست
***داستان 'زیر آب زدن'
در گذشته، درون خانه‌ها حوض‌هایی برای ذخیره آب وجود داشت كه در ته آن، محفظه‌ای بود به نام 'زیرآب' كه برای تخلیه آب و لجن ته حوض استفاده می‌شد، ولی گاهی افرادی كه با یكدیگر مشكل داشتند به صورت مخفی به ته حوض می‌رفتند و 'زیر آب' را بر می‌داشتند تا آب حوض كامل تخلیه شود و از این رو فرد مقابل می‌گفت: 'زیرآبم را زدند' كه بعدها به صورت یك اصطلاح و ضرب‌المثل به كار رفت
*** با افراد زیر آب زن، مقابله به مثل نكنید
پدیده های اجتماعی علل متعدد و مختلف دارند و زیر آب زنی هم ریشه‌های مختلفی دارد
جامعه‌پذیری و تربیت ناكافی و نامطلوب، حسادت، رقابت، كینه و دشمنی، ضعف در تخصص و كمبود اعتماد اجتماعی از جمله دلایل زیر آب زنی است
ضعف مدیران (تلاش برای كسب اخبار و نگرانی از توطئه)، تبعیض، ناتوانی در ایفای صحیح و مطلوب وظایف محوله، دادن پاداش‌های فردی، استقبال مدیران از زیر آب زنی و مشكلات روانی افراد از دیگر دلایل روی آوردن برخی افراد به این اخلاق ناپسند است
در این زمینه باید به سه نكته مهم توجه داشت، اول اینكه واقعا فردی مرتكب اشتباهی شود و فردی دیگر نزد مقامات بالادست، زیرآب او را بزند كه در این حالت، عذرخواهی و وعده‌ جبران مافات، بهترین اقدام است
 ضمن اینكه با زیرآب زن هم باید محتاطانه و عادی صحبت كرد مثلا اینكه بگوییم 'ای كاش به خودم گفته بودی تا اصلاح می‌كردم' و یا مشابه آن
حالت دیگر اینكه فرد، اشتباهی نكرده و خلافی از او سرنزده ولی زیرآب زن به دلایلی، به مقامات بالاتر، گزارش كذب داده كه در این حالت، تلاش برای برملا كردن اصل حقیقت بهترین كار است

البته در این حالت باید با فرد زیرآب‌زن، برخوردی كاملاً معمولی داشت تا شرمنده این رفتارش شود ولی در صورت تكرار، باید اقدامات مناسب و جدی انجام داد
حالت سوم اینكه افراد فرصت طلب و یا كسانی كه از فردی كینه به دل دارند معمولاً تركیب واقعیت و كذب را ارائه می‌كنند یا بخشی از گزارشی كه می‌دهند درست است ولی بخشی را به عمد و برای تخریب بیشتر فرد مقابل، به آن اضافه می‌كنند
در این حالت، باید بابت آن بخشی كه درست است عذرخواهی كرد و بخشی كه نادرست است را با شواهد و دلایل منطقی و محكم، تبیین كرد و مدیران را از اهداف و نیات این افراد، مطلع نمود
در هر حال، بهتر است دلایل زیرآب زنی، شناسایی و تا حد امكان رفع شود تا از تكرار آن جلوگیری گردد راهكار دیگر اینكه بهتر است روابط فردی و شخصی با فرد زیرآب زن به حداقل برسد و اطلاعات چندانی در اختیار او قرار نگیرد
از مقابله به مثل با افراد زیرآب زن باید پرهیز كرد چرا كه به شیوع آن كمك شایانی می‌كند و باعث انتقام متقابل می‌شود و این چرخه را تشدید می‌كند
، همچنین در مورد اینكه چرا در اغلب موارد، زیر آب زدن‌ها كارگر واقع می‌شود یعنی ماجرا به كام فرد زیر آب زن تمام می‌شود و شنونده، آن را باور و اقدام می‌كند و اینكه چرا موضوع زیر آب زدن، بیشتر در ادارات و مراكز فعالیت‌های جمعی صورت می‌گیرد، به نكات ظریفی اشاره كرد

متاسفانه نوع فرهنگ در حوزه اداری و سازمانها به گونه‌ای است كه برخی افراد پایین‌ دست برای ارتقا از این شیوه استفاده می‌كنند
افراد پایین‌دست، زیرآب می‌زنند تا مورد تشویق بالادستان قرار بگیرند و از مزایای آن خشنود هستند و بالادستان به خاطر كسب اطلاع از همه مسایل درون سازمان و بویژه مسایلی كه می‌تواند مدیریت آنها را به خطر اندازد از این پدیده و 'زیرآب‌زن ها' استقبال می‌كنند تا بتوانند چند صباحی بیشتر در قدرت بمانند
نقش مدیران بسیار مهم است، استقبال از زیر آب زنی و تشویق زیرآب زن می‌تواند به گسترش این پدیده كمك شایانی بكند و از طرف دیگر، مدیران به دو صورت می‌توانند به كاهش این پدیده كمك كنند
یكی از این راهها را در حوزه رفتاری دانست كه طبق آن نادیده گرفتن و حتی برخورد با افرادی است كه مرتكب این رفتار می‌شوند كه البته مثل هر مسئله دیگری، نیازمند سطوح مختلفی از نادیده گرفتن، تذكر و تنبیه است
راه دوم را تلاش برای انجام و نظارت بر امور مختلف از جمله مكانیزه كردن سیستم اداری از طریق اتوماسیون و ... برای كاهش تأثیرگذاری گزارش‌های فردی و شفاهی است

شایستگی و كارآمدی هر فرد در نظام اداری به عوامل گوناگونی چون استعداد، هوش، انگیزش، كیفیت ابزار كار، آموزش و مهارت مورد نیاز، فرهنگ سازمانی، شرایط محیط كار و مهم‌تر از همه اخلاق حرفه‌ای او بستگی دارد

متأسفانه در جامعه‌ای كه نسبت به اخلاق و تعهد حرفه‌ای بی‌تفاوت است، ارتقای شغلی بر اساس تخصص و تجربۀ كاری فرد اتفاق نمی‌افتد و كاركنان برای دستیابی به مزایا و مدارج بالای شغلی، بایستی هرچه بیشتر خود را به جایگاه قدرت نزدیك كنند و از این رو رفتارهایی چون دروغ، زیر آب زدن یا تخریب رقبا رواج می‌یابد
تجربه نشان داده جامعۀ صنعتی مدرن، تمایل به تخریب روابط دارد نه ساختن آن و گسترش شتابان اهداف و ارزش‌های نظام سرمایه‌داری در جامعه و محدودیت در توزیع واقعی امكانات و فرصت‌ها، افراد را از شیوه‌های مشروع و همساز با قواعد اجتماعی دور می‌سازد
در چنین شرایطی است كه كاركنان یك مؤسسه نیز برای جبران ناكامی خود در رقابت برای دستیابی به منزلت، رو به تخریب همكاران خود می‌آورند
به طور كلی، عدم توجه به اخلاق و فرهنگ اشتغال، نزول جایگاه و ارزش فی‌نفسۀ كار در جامعه، شیوۀ مدیریت غیرمشاركتی و متمركز در سازمان‌ها، توسعۀ اقتصادی شتاب‌زده و عدم توجه به توسعۀ فرهنگی را می‌توان از جمله عوامل مؤثر بر این پدیدۀ شوم و ترویج آن در بین كاركنان نام برد
از طرفی، در جامعه‌ای كه ارزش‌های نظام سرمایه‌داری، همچون رقابت لجام‌گسیخته، فردگرایی و مصرف‌گرایی، روز به روز در فرهنگ آن نفوذ بیشتری می‌یابد، مشاهدۀ رفتارهایی از این دست، خیلی دور از ذهن نخواهد بود
سرمایه‌داری از طریق جهانی‌سازی، ارزش‌هایی را به جوامع دنیا از جمله ایران، تحمیل كرده كه افراد برای رسیدن به آن، حاضرند از زیباترین معیارهای اخلاقی خود دست بشویند
و اینگونه است كه دروغ و فریبكاری، تخریب دیگران، بزرگ جلوه دادن كارهای خود و نزدیك شدن به مرجع قدرت، ساده‌ترین راه برای رسیدن به موفقیت خواهد بود
 رسانه‌ها، نخبگان و فعالان فرهنگی نیز در این جوامع از ارائۀ یك الگوی رفتار اجتماعی صحیح باز مانده‌اند و به نظر می‌رسد سبك زندگی ایرانی ـ اسلامی همچنان یك شعار آرمانی و دست‌نیافتنی باقی مانده است
در واقع رسانه‌هایی كه هر روز، سرمایه، پول و ثروت را تبلیغ می‌كنند، روزشمار شركت در قرعه‌كشی می‌گذارند و جامعۀ شتاب‌زده را به سوی اهداف فرهنگی سوق می‌دهند كه خاص جوامع سرمایه‌داری است، نه یك جامعۀ اسلامی، به تشدید این شرایط دامن زده‌اند
كلید حل چنین مشكلی نیز در دست رسانه‌ها، نخبگان و فعالان فرهنگی جامعه است، باید با این تضادهای ارزشی، در جامعۀ خود، شجاعانه روبرو شویم
نخست باید بررسی شود كه رفتار مزبور چه پاداش یا نتیجه‌ای برای فرد به بار می‌آورد؟ امكان دارد كه نتیجۀ كار برای وی مثبت باشد؛ یعنی به صورت حقوق، امنیت، جلب اعتماد مدیر یا مزایای جنبی باشد كه با اصلاح رویكرد مدیران، روابط شغلی و معیارهای ارتقاء شغلی می‌توان تا حدود زیادی این رفتار ناكارآمد را در سازمان‌ها كاهش داد
راه حل پیشنهادی ما برای مدیران ایجاد پیوندها و روابط حرفه‌ای صحیحی است كه تمامی كاركنان سازمان را ارزشمند دانسته و مشاركت همگان را میطلبد
*** زیر آب زنها، رشد اخلاقی طبیعی ندارند
 افرادی به این رفتار اقدام می كنند كه رشد اخلاقی طبیعی ندارند و اغلب موفقیت خود را در گرو تضییع جایگاه دیگران رقم میزنند
انها تلاش می كنند ضمن رعایت نكردن حریم خصوصی دیگران به سادگی مسایل خصوصی انها را به هر شكل ممكن بازگو كنند تا هم رضایت درونی كسب كنند و هم موقعیت اجتماعی خود را نزد افراد خاص حفظ نمایند و یا ارتقا دهند
این گروه اعتماد به نفس ندارند و به جای تقویت خصایص مطلوب خود و بالا بردن مهارت های فردی و بین فردی، همواره با ابزارهای بیرونی بر محیط تسلط می یابند و سعی می كنند آن را كنترل كنند
از جنبه دیگر، افرادی كه به سادگی تحت تاثیر گفته های دیگران در مورد مسایل، تصمیم گیری می كنند و تفكر نقادانه ای ندارند اصولا در دام گروه اول می افتند و با این سطحی نگری باعث تقویت رفتار آنها می شوند
*** اسلام، ما را از گفتن و شنیدن بدگویی نهی كرده است
احترام مومن مانند حرم الله است از این رو پشت سر دیگران حرف زدن و غیبت كردن و به دنبال عیب دیگران بودن دور از شان و منزلت انسان است
اگر عیبی هم از دیگران دیدیم باید به خود شخص بگوییم همانطور كه امام صادق فرمودند: محبوب ترین دوستان من كسانی هستند كه عیب مرا به خودم بگویند نه دیگری
تجسس در كار دیگران از سوی قران هم نهی شده و اگر نقصی از شخصی دیدیم نباید به دیگران بگوییم و نباید از روی دشمنی حرفی بزنیم كه مخالف دستورات اسلام است
باید بین خودمان، محبت و دوستی برقرار كنیم كه امام صادق می فرمایند: 'خدایا مرا محبوب دلهای مردم قرار بده'، از این رو باید از هر كاری كه باعث ایجاد خلل در شخصیت افراد بشود دوری كرد و نباید افراد را با زبان ورفتار خودمان، زیر سوال ببریم
غیبت كننده و غیبت شونده را هر دو در گناه شریك هستند اسلام، ما را از شنیدن و گفتن بدگویی، نهی كرده است